Mevlana’ya atf edilen bir söz vardır: “Bir ayağım merkezde dini esaslara bağlı, diğer ayağım da yetmiş küsur milletle beraber.” (1) Esasen hakiki bir Müslümanın tarifi bu düşünce ile özetlenmiş diyebiliriz. Elbette herkesle diyalog içinde olmanın bir ölçüsü olacaktır. Mü'min, İslamî prensiplere bağlılığı nisbetinde, yani Mevlana’nın yaklaşımı ile bir ayağı dini zemine sağlam basıyorsa, bahse konu diyaloglar fayda getirirken, aksine mü'min Kur'an ve sünnet yörüngeli beslenmiyorsa, bu takdirde –hafizanallah- kaymalarla karşılaşılabilinir!


ÖNSÖZ

Bizi ayakta tutan bu dinamiklerimiz-inançlarımız ile "Diyalog ve Hoşgörü"yü sadace içte değil, dış dünya’ya açılmada da rahat olmaya sevk etmektedir. Kur’an-ımız Vahy-i Semaviye dayandığından ve beşerin her türlü problemlerini çözeceğinden şüphemiz yokki, Diyalog kurmada bir endişeye kapılalım. Bu sebeble korkacak birileri varsa, o da Kur’an'ın diriltici ikliminden uzak yaşamakta direnenler olmalıdır. Böyleleri, mevcut sistemleri ihtiyaçlara cevap vermediğinden dolayı, alternatif sistemler araştırmakta ve birgün bu arayışları insanlığı “Müslümanlığa” götürürse halimiz ne olur, mülahazası ile kendi insanından korkup,endişe duymaktadırlar. Diyaloğa karşı çıkan kesimler içersinde, İslam‘a sıcak bakmayan ve İslamı bir hedef tahtası olarak gösteren insanların bu hırçınlıklarını başka nasıl izah edebiliriz ki?

Müslümanlar açısından hoşgörünün ,diyaloğun ve birlikte yaşamanın hem dini hemde sosyolojik temelleri mevcuttur. Osmanlı Devlet-i Âliyesinde (İmparatorluğunda) barınan 250 milyon toplum yönetiminin, 10-11 milyon saf–kan Osmanlılar tarafından yapılmış olmasını başka nasıl izah edebiliriz ki? Toplumun yüzde 4 ‘ü, toplumun tamamına başka nasıl hükmedebilirki? Global bir köy haline gelen günümüz dünyasında, kişiler, toplumlar, uygarlıklar ve medeniyetler arası diyalog kaçınılmaz bir zorunluluktur! Medeniyetlerin çatışması üzerine kurulan tezlerin ve geliştirilen teorilerin, iki binli yıllarda itibar görmemesi için, dinler ve din müntesibleri arası diyaloğa önem vermemiz gerekir.

İnsanlar Yaratıcılarına karşı sorumlu olmaları gerekirken, bazı insanların veya grubların kendi doğrularını başkalarına Allah adına zorla kabul ettirmeğe çalışmaları, küçülen dünyamızda, büyük huzursuzluklara yol açmaktadır. Zaten zorla kabul ettirme Kur’anımız tarafından da doğru bulunulmamış: “Dinde zorlama yoktur “ (2) “ Eğer kavgayı kesip İslam'a girerlerse doğru yolu tutmuşlardır. Yüz çevirirlerse, sana düşen ancak tebliğdir; “(3) ayetleri, konuya ışık tutmaktadır!

Dinlerarası-inanç farklılıklarını kavga konusu yapmadan – karşılıklı hoşgörü ve anlayış geliştirme çalışmaları günümüzde “Dinlerarası Diyalog” veya daha doğru tabiri ile “Din müntesibleri arası diyalog” ismi altında sürdürülmektedir. “Dinlerin” bizzat kendileri Diyalogta bulunamayacağından, “ Din müntesibleri arası diyalog” demeyi daha uygun buluyoruz. Ancak, “Dinlerarası Diyalog “ daha yaygın kullanıldığından, onu kullanmayı tercih edeceğiz.


Bu çalışmamızın,

Birinci bölümde, Diyaloğun tarifi, "Dinlerarası Diyalog" nedir, ne değildir, Diyanet İşleri Din İşleri Yüksek Kurulu'nun bu konudaki görüşünü ele alacağız.

İkinci bölümde, Kur’anda diyaloğu emreden ayetleri tefsirleri ile inceleyip, diyaloğa zıt gibi görünen ayetler üzerinde duracağız; kafirler ile dost edinmeyi meneden ayetler ile ne kast edildiğini Elmalı Hamdi Yazır Tefsiri ile açıklayacağız.

Üçüncü bölümde, Peygamber Efendimiz (SAV) uygulamalarında Diyaloğun yerini incelecek, ve acaba Efendimiz ‘in (SAV) Dinlerarası Diyaloğu yapıp yapmadığını, Sahih Rivayetlerle zikredeceğiz..

Dördüncü bölümde, Dört Halife döneminden Osmanlı’ya kadar İslam tarihinden diyalog ile ilgili bilgiler verceğiz.

Çalışmamızı okuyup gerek muhteva gerekse üslup bakımından yapılan hatalrdan dolayı Allah’tan afv, değerli okuyuculardan da müsamaha bekliyoruz.


Kaynaklar:

- Tarih Boyunca Dinlerarası Diyalog, Işık yayınları,2005, Prof.Dr.Davut Aydüz


(1) Bediüzzaman Firuzanfer, Mevlana Celaleddin, MEB Yayınları, 1985, s.IV. Metnin aslı: Hemçü pergarim,der-pa der-şeriat üstüvar / Pay-i diğer seyr-i heftad ü dümillet miküned.
(2) Bakara: 2/256
(3) Ali,İmran:3/ 20