Türkiye’de her yıl yaklaşık 1200 çocuk, büyüme hormonu eksikliği ile doğuyor. Bu hormonun eksikliği ise çocuklarda boy kısalığının en önemli nedenlerden biri.Sevindirici kısmı ise büyüme hormonu eksiliğinin tedavisinin artık mümkün olması.
Avrupalı kulüplerin peşinde olduğu Türkiye"nin gelecek vaadeden futbolcusu 16 yaşındaki Muhammed Demirci, büyüme hormonu tedavisi sonucu 3.5 yılda tam 32 cm uzadı ve uzamaya devam ediyor. Barcelona"da top koşturan dünyaca ünlü futbolcu Messi de büyüme hormunu tedavisiyle uzamış. Büyüme hormonu eksikliği ile ilgili merak edilenleri Çocuk Endokronoloji
Uzmanı Prof. Dr. Atilla Büyükgebiz"e sorduk.
Büyüme hormonu eksikliği hangi çocuklarda görülüyor?
Sağlıklı çocuk normal büyüyen çocuktur. Normal büyümek sağlıklı olmanın en önemli koşullarından biri. Bu nedenle bir çocuk normal büyüyemiyorsa altında bir sorun aramak gerekiyor. Normal bir çocuk ortalama 50 cm boyunda ve 3 kilo 250 gram ağırlığında doğar. 2.5 kg altında doğan çocuklara "düşük doğum ağırlıklı çocuklar" diyoruz.
Bu çocukların dörtte birinin ileride büyüme hormonu eksikliği nedeniyle kısa boylu olma riski vardır. Düşük doğum ağırlıklı çocuklar 3-4 yaşına kadar akranlarını yakalarlar. Eğer yakalayamazlarsa kısa boylu çocuk olarak hayatlarını sürdürürler ve boylarının uzaması için tedavi edilmeleri gerekir. Büyüme hormonu tedavisi pahalı bir yöntem olmasına rağmen devlet tarafından karşılanıyor. Büyüme hormonu boy kısalığının yanı sıra yağ dokusunu da parçaladığı için, bu çocuklar biraz kilolu, özellikle göbekte yağ birikimi olan çocuklardır.
Aileler çocuklarının boylarının kısa kaldığını nasıl anlar?
3 yaşından sonra bir çocuğun boyu yılda 5 cm"den az uzuyorsa, akranlarından daha kısaysa bu duruma dikkat etmek gerekiyor. Aileler çocuklarının kısa boylu olduğunu onlara aldıkları kıyafetlerden anlıyor. Pantolon, gömlek hep aynı bedende kalıyorsa anne babalar şüphelenmeye başlamalı.
Anne babanın boyu çocuğun boyu üzerinde ne kadar etkili?
Anne babanın boyu, çocuğun boyunu belirlemede sadece bir faktördür. Beslenme şartları, hormonların salgılanma durumu, ergenliğe giriş yaşı, bitişi, bunların hepsi çocuğun yetişkin boyunu hesaplamada etkilidir. Bu nedenle aileler, "Sizin boyunuz ne ki çocuğun ki uzun olsun" gibi sözleri dikkate almasınlar. Geçen 50 yıla göre boylar uzadı. Çinliler eskiden kısa boyluydu şimdiki Çinli çocuklar uzun boylu. Onun için "Annenin boyu kısa, babanın boyu kısa bu çocuk da böyle kalsın" demek doğru değil.
Beslenme ile boy uzaması arasında nasıl bir ilişki var?
Beslenme, büyümenin sağlıklı olabilmesi için en önemli faktör. Özellikle hayatın ilk 3-4 yılında depoların düzenli dolması gerekli ki yeterli büyüme sağlansın. Sağlıklı beslenme denildiğinde öncelikle bir kere sofraya aile ile oturulacak, 3 öğün yemek yenilecek ve öğün atlanmayacak. Okul ve ergenlik çağındaki çocuklar da 3-4 saatten fazla aç kalmayacak. Çünkü reaktif glisemi riski olabilir. Ve de yemekler çeşitlendirilecek. Gazlı içeceklerin kalsiyumun kemiklere oturmayı engelleyen etkisi var. Bu nedenle mümkün olduğu kadar gazlı içecekler tüketilmeyecek. Sabah akşam birer bardak süt içilecek.
Sağlıklı bir insanın boyunu uzatmak mümkün mü ?
Büyüme geriliği, boy uzatma bir hastalık. Normal bir insan "Boyumu uzat" diye bize geldiğinde bu yapılması gereken bir şey değil. Çünkü beslenme düzeni iyiyse genetik potansiyeline ulaşacaktır.
Boy kısalığı kızlarda mı erkeklerde mi daha sık görülüyor?
Her iki cinste de görülüyor. Kızlar boy kısalığında şu bakımdan daha şanssızlar: Kızlarda tedavi ergenlikten önce olursa daha başarılı oluyorlar, çünkü adet gördükten sonra başlayınca büyüme kıkırdakları kapanmaya başlar. Erkekler daha geç büyüdükleri için daha şanslı oluyorlar ve tedavi daha uzun sürebiliyor.
Tedavisi nasıl yapılıyor?
Önce hormon testleri ile hormon eksikliğini belirliyoruz. Büyüme hormonu tedavisi iğne tedavisidir. İnsülin gibi akşamları her gün tek doz koldan yapılan bir iğnedir. Ancak düzenli yapılmalıdır.
Tedaviye hangi yaşta başlamak gerekiyor?
Tedaviye her yaşta başlanabilir. Doğuştan büyüme hormonu eksikliği varsa,
bebek 6-7 aylıkken bunu saptamışsak tedaviye o zaman başlanıyor. Türkiye ve dünya genelinde ise hastalar bize çoğunlukla 10-11 yaşında geliyorlar. O zamana kadar aileler bu durumu atlasalar bile çocuklar sınıfta arkadaşlarından kısa kalınca bu durumu fark edip rahatsız oluyor.
Çocukta büyüme hormonu saptanmışsa aileler hemen tedaviye başlamalı. Boy tedavisi zamanla yarış gibidir, kemik yaşları ilerlerse tedavide başarılı olamayız. 3 yaşından itibaren 8 yıl tedavi ettiğimiz hastalar var. Çocuk akranlarına yaklaşana, büyeme kıkırdakları kapanana kadar kadar tedaviye devam ediyoruz.
Muhammed herkese örnek olmalı
Muhammed"i 3.5 yıl tedavi ettim. Tedaviye 12 yaşındayken başladık. 3.5 yıllık tedavi sonucunda boyu 32 cm uzadı ve 170 cm oldu. Büyüme kıkırdakları artık kapanmaya başladığı için tedaviyi bıraktık. Bundan sonra da 1-2 cm daha uzayabilir.
Muhammed tedaviye çok düzenli devam etti bu nedenle de iyi sonuç aldık. Spor yapmasının boyunun uzamasıyla direkt ilişkisi yok. Büyüme hormonu eksikliği olan birine "Bu çocuğa basketbol, voleybol oynatalım, boyu uzasın" dediğinizde bu olmaz. Büyüme hormonu eksikliğinin tedavisi ilaçtır. Bazı hastalar tedaviyi kendilerine göre değiştiriyor. Bu durumda sonuç almaları mümkün değil.
Kızlar kaç, erkekler kaç yaşına kadar uzar?
İnsanda en hızlı büyüme 0-1 yaş arasındadır. Çocuğun boyu 24 cm boy atar, 74 cm olur. Kilosu da 10 kilograma ulaşır. 1-2 yaş arasında 12 cm boy atar ve 2-3 kilo alır. Daha sonra bir çocuk ergenliğe kadar yılda 5-6 cm uzar. Ergenlik kızlarda 10, erkeklerde 12 yaşında başlar ve 3-4 sene sürer bu sürede de kızların boyu 20, erkeklerin ise 25-30 cm arasında uzar. Büyüme kıkırdakları kapanınca büyüme durur.
Büyüme kıkırdaklarının kapaması kızlarda adet gördükten sonra 2-3 yıl içinde tamamlanır, erkeklerde ise 17-18 yaş civarında olur. Erkek çocuklarında en hızlı büyüme 13 yaş civarında olur ve 17, 18 yaşına kadar sürer. Kızlarda boy uzaması adetten önce hızlı olur. Adetten 2-3 yıl sonra kızlarda büyüme kıkırdakları kapanır ve durur. Tedavide önemli olan kıkırdakların açık olması yani kemik yaşı dediğimiz olay, kemik yaşı geri ise başarı şansı fazladır. Yaş ilerledikçe kıkırdaklar kemikleşir.
VATAN
Avrupalı kulüplerin peşinde olduğu Türkiye"nin gelecek vaadeden futbolcusu 16 yaşındaki Muhammed Demirci, büyüme hormonu tedavisi sonucu 3.5 yılda tam 32 cm uzadı ve uzamaya devam ediyor. Barcelona"da top koşturan dünyaca ünlü futbolcu Messi de büyüme hormunu tedavisiyle uzamış. Büyüme hormonu eksikliği ile ilgili merak edilenleri Çocuk Endokronoloji
Uzmanı Prof. Dr. Atilla Büyükgebiz"e sorduk.
Büyüme hormonu eksikliği hangi çocuklarda görülüyor?
Sağlıklı çocuk normal büyüyen çocuktur. Normal büyümek sağlıklı olmanın en önemli koşullarından biri. Bu nedenle bir çocuk normal büyüyemiyorsa altında bir sorun aramak gerekiyor. Normal bir çocuk ortalama 50 cm boyunda ve 3 kilo 250 gram ağırlığında doğar. 2.5 kg altında doğan çocuklara "düşük doğum ağırlıklı çocuklar" diyoruz.
Bu çocukların dörtte birinin ileride büyüme hormonu eksikliği nedeniyle kısa boylu olma riski vardır. Düşük doğum ağırlıklı çocuklar 3-4 yaşına kadar akranlarını yakalarlar. Eğer yakalayamazlarsa kısa boylu çocuk olarak hayatlarını sürdürürler ve boylarının uzaması için tedavi edilmeleri gerekir. Büyüme hormonu tedavisi pahalı bir yöntem olmasına rağmen devlet tarafından karşılanıyor. Büyüme hormonu boy kısalığının yanı sıra yağ dokusunu da parçaladığı için, bu çocuklar biraz kilolu, özellikle göbekte yağ birikimi olan çocuklardır.
Aileler çocuklarının boylarının kısa kaldığını nasıl anlar?
3 yaşından sonra bir çocuğun boyu yılda 5 cm"den az uzuyorsa, akranlarından daha kısaysa bu duruma dikkat etmek gerekiyor. Aileler çocuklarının kısa boylu olduğunu onlara aldıkları kıyafetlerden anlıyor. Pantolon, gömlek hep aynı bedende kalıyorsa anne babalar şüphelenmeye başlamalı.
Anne babanın boyu çocuğun boyu üzerinde ne kadar etkili?
Anne babanın boyu, çocuğun boyunu belirlemede sadece bir faktördür. Beslenme şartları, hormonların salgılanma durumu, ergenliğe giriş yaşı, bitişi, bunların hepsi çocuğun yetişkin boyunu hesaplamada etkilidir. Bu nedenle aileler, "Sizin boyunuz ne ki çocuğun ki uzun olsun" gibi sözleri dikkate almasınlar. Geçen 50 yıla göre boylar uzadı. Çinliler eskiden kısa boyluydu şimdiki Çinli çocuklar uzun boylu. Onun için "Annenin boyu kısa, babanın boyu kısa bu çocuk da böyle kalsın" demek doğru değil.
Beslenme ile boy uzaması arasında nasıl bir ilişki var?
Beslenme, büyümenin sağlıklı olabilmesi için en önemli faktör. Özellikle hayatın ilk 3-4 yılında depoların düzenli dolması gerekli ki yeterli büyüme sağlansın. Sağlıklı beslenme denildiğinde öncelikle bir kere sofraya aile ile oturulacak, 3 öğün yemek yenilecek ve öğün atlanmayacak. Okul ve ergenlik çağındaki çocuklar da 3-4 saatten fazla aç kalmayacak. Çünkü reaktif glisemi riski olabilir. Ve de yemekler çeşitlendirilecek. Gazlı içeceklerin kalsiyumun kemiklere oturmayı engelleyen etkisi var. Bu nedenle mümkün olduğu kadar gazlı içecekler tüketilmeyecek. Sabah akşam birer bardak süt içilecek.
Sağlıklı bir insanın boyunu uzatmak mümkün mü ?
Büyüme geriliği, boy uzatma bir hastalık. Normal bir insan "Boyumu uzat" diye bize geldiğinde bu yapılması gereken bir şey değil. Çünkü beslenme düzeni iyiyse genetik potansiyeline ulaşacaktır.
Boy kısalığı kızlarda mı erkeklerde mi daha sık görülüyor?
Her iki cinste de görülüyor. Kızlar boy kısalığında şu bakımdan daha şanssızlar: Kızlarda tedavi ergenlikten önce olursa daha başarılı oluyorlar, çünkü adet gördükten sonra başlayınca büyüme kıkırdakları kapanmaya başlar. Erkekler daha geç büyüdükleri için daha şanslı oluyorlar ve tedavi daha uzun sürebiliyor.
Tedavisi nasıl yapılıyor?
Önce hormon testleri ile hormon eksikliğini belirliyoruz. Büyüme hormonu tedavisi iğne tedavisidir. İnsülin gibi akşamları her gün tek doz koldan yapılan bir iğnedir. Ancak düzenli yapılmalıdır.
Tedaviye hangi yaşta başlamak gerekiyor?
Tedaviye her yaşta başlanabilir. Doğuştan büyüme hormonu eksikliği varsa,
bebek 6-7 aylıkken bunu saptamışsak tedaviye o zaman başlanıyor. Türkiye ve dünya genelinde ise hastalar bize çoğunlukla 10-11 yaşında geliyorlar. O zamana kadar aileler bu durumu atlasalar bile çocuklar sınıfta arkadaşlarından kısa kalınca bu durumu fark edip rahatsız oluyor.
Çocukta büyüme hormonu saptanmışsa aileler hemen tedaviye başlamalı. Boy tedavisi zamanla yarış gibidir, kemik yaşları ilerlerse tedavide başarılı olamayız. 3 yaşından itibaren 8 yıl tedavi ettiğimiz hastalar var. Çocuk akranlarına yaklaşana, büyeme kıkırdakları kapanana kadar kadar tedaviye devam ediyoruz.
Muhammed herkese örnek olmalı
Muhammed"i 3.5 yıl tedavi ettim. Tedaviye 12 yaşındayken başladık. 3.5 yıllık tedavi sonucunda boyu 32 cm uzadı ve 170 cm oldu. Büyüme kıkırdakları artık kapanmaya başladığı için tedaviyi bıraktık. Bundan sonra da 1-2 cm daha uzayabilir.
Muhammed tedaviye çok düzenli devam etti bu nedenle de iyi sonuç aldık. Spor yapmasının boyunun uzamasıyla direkt ilişkisi yok. Büyüme hormonu eksikliği olan birine "Bu çocuğa basketbol, voleybol oynatalım, boyu uzasın" dediğinizde bu olmaz. Büyüme hormonu eksikliğinin tedavisi ilaçtır. Bazı hastalar tedaviyi kendilerine göre değiştiriyor. Bu durumda sonuç almaları mümkün değil.
Kızlar kaç, erkekler kaç yaşına kadar uzar?
İnsanda en hızlı büyüme 0-1 yaş arasındadır. Çocuğun boyu 24 cm boy atar, 74 cm olur. Kilosu da 10 kilograma ulaşır. 1-2 yaş arasında 12 cm boy atar ve 2-3 kilo alır. Daha sonra bir çocuk ergenliğe kadar yılda 5-6 cm uzar. Ergenlik kızlarda 10, erkeklerde 12 yaşında başlar ve 3-4 sene sürer bu sürede de kızların boyu 20, erkeklerin ise 25-30 cm arasında uzar. Büyüme kıkırdakları kapanınca büyüme durur.
Büyüme kıkırdaklarının kapaması kızlarda adet gördükten sonra 2-3 yıl içinde tamamlanır, erkeklerde ise 17-18 yaş civarında olur. Erkek çocuklarında en hızlı büyüme 13 yaş civarında olur ve 17, 18 yaşına kadar sürer. Kızlarda boy uzaması adetten önce hızlı olur. Adetten 2-3 yıl sonra kızlarda büyüme kıkırdakları kapanır ve durur. Tedavide önemli olan kıkırdakların açık olması yani kemik yaşı dediğimiz olay, kemik yaşı geri ise başarı şansı fazladır. Yaş ilerledikçe kıkırdaklar kemikleşir.
VATAN
