Disosiyatif Bozukluklar, kişide kimlik, bellek, algı ve çevre ile ilgili duyumlar gibi normalde bir bütün halinde çalışan işlevlerin bütünlüğünün bozulmasıdır. Dissosiyasyon çoğunlukla travmaya karşı bir savunma düzeneği olarak ortaya çıkar. Hastalık bu şekilde travmadan kaçmayı sağlarken aynı zamanda travmanın kişinin yaşamı üzerindeki etkisini de geciktirir.
5 alt grupta toplanır.
1. Dissosiyatif Amnezi
En sık rastlanan dissosiyatif bozuklktur. Genellikle stresli ve travmatik olaylara eşlik eder. Aşırı psikososyal vakalardan sonra geliştiğinde bu tanıyı koymak doğru olur. Çünkü bu tür hafıza kayıpları beyinde oluşan organik bozukluklardanda kaynaklanır. Başlıca belirtileri; belirli bir olayın hatırlanamaması,kişinin tüm yaşamını hatırlayamaması veya belirli bir zaman aralığını hatırlayamaması ya da her şeyi unutması.
2. Dissosiyatif Füg
Amnezinin bir türü de sayılabilir. Oldukça nadir görülen bir durumdur. Kişinin geçmişini ve önemli kimlik bilgilerini (örneğin; ad, aile) unutup, evinden ya da alışageldiği ortamdan ayrılmasıdır. Kısmen ya da tamamen yeni bir kimliğe bürünür. Çoğunlukla saatler veya günler sürer. İyileşme genelde kendiliğinde olur. İyileşme sonrasında kişi füg başlangıcı zamanı hatırlayabilir, ancak füg esnasında yaptıklarını hatırlamaz.
3. Dissosiyatif Kimlik Bozukluğu (Çoğul Kişilik)
İki veya daha fazla birbirinden ayrı kimlik ve kişiliğin aynı kişide bulunması ve bu farklı kişiliklerin birbirinden farklı davranış, ilişki kurma biçimi ve tutumlar içine girmesi ile karakterizedir. Bu kimliklerden ya da kişilik durumlarından en az ikisi kişinin davranışlarını zaman zaman denetim altında tutar. Kişilik sayısı genelde 5-10 arasındadır. Bir kişilikten diğerine geçiş anidir. Hasta genelde diğer kişiliğe ve onun baskınlığı sırasında yaşadığı olaylara amnestiktir, hatırlamaz. Tedavide öncelikle farklı kimlikler ayrı ayrı tanımaya çalışılır, bozukluğa sebep olan travma değerlendirilir ve en son aşamada kimliklerin birleştirilmesini sağlamak gerekir.
4. Depersonalizasyon Bozukluğu
Kişinin kendi gerçeklik duygusundan ya da bedeninden ayrıldığı hissinin olduğu, ya da sanki bunları dışardan bir gözlemci gibi izlediği hissini yaşadığı, sürekli veya yineleyen yaşantıların olduğu bir bozukluktur. Bu yaşantısı sırasında kişinin gerçeği değerlendirmesi bozulmaz.
5. Başka Türlü Adladırılamayan Dissosiyatif Bozukluk
Uzun süre ve yoğun zorlayıcı ikna periyotlarına (beyin yıkama, düşünce değiştirme gibi) maruz kalan kişilerde belli derecelerde dissosiyasyon görülebilir.
5 alt grupta toplanır.
1. Dissosiyatif Amnezi
En sık rastlanan dissosiyatif bozuklktur. Genellikle stresli ve travmatik olaylara eşlik eder. Aşırı psikososyal vakalardan sonra geliştiğinde bu tanıyı koymak doğru olur. Çünkü bu tür hafıza kayıpları beyinde oluşan organik bozukluklardanda kaynaklanır. Başlıca belirtileri; belirli bir olayın hatırlanamaması,kişinin tüm yaşamını hatırlayamaması veya belirli bir zaman aralığını hatırlayamaması ya da her şeyi unutması.
2. Dissosiyatif Füg
Amnezinin bir türü de sayılabilir. Oldukça nadir görülen bir durumdur. Kişinin geçmişini ve önemli kimlik bilgilerini (örneğin; ad, aile) unutup, evinden ya da alışageldiği ortamdan ayrılmasıdır. Kısmen ya da tamamen yeni bir kimliğe bürünür. Çoğunlukla saatler veya günler sürer. İyileşme genelde kendiliğinde olur. İyileşme sonrasında kişi füg başlangıcı zamanı hatırlayabilir, ancak füg esnasında yaptıklarını hatırlamaz.
3. Dissosiyatif Kimlik Bozukluğu (Çoğul Kişilik)
İki veya daha fazla birbirinden ayrı kimlik ve kişiliğin aynı kişide bulunması ve bu farklı kişiliklerin birbirinden farklı davranış, ilişki kurma biçimi ve tutumlar içine girmesi ile karakterizedir. Bu kimliklerden ya da kişilik durumlarından en az ikisi kişinin davranışlarını zaman zaman denetim altında tutar. Kişilik sayısı genelde 5-10 arasındadır. Bir kişilikten diğerine geçiş anidir. Hasta genelde diğer kişiliğe ve onun baskınlığı sırasında yaşadığı olaylara amnestiktir, hatırlamaz. Tedavide öncelikle farklı kimlikler ayrı ayrı tanımaya çalışılır, bozukluğa sebep olan travma değerlendirilir ve en son aşamada kimliklerin birleştirilmesini sağlamak gerekir.
4. Depersonalizasyon Bozukluğu
Kişinin kendi gerçeklik duygusundan ya da bedeninden ayrıldığı hissinin olduğu, ya da sanki bunları dışardan bir gözlemci gibi izlediği hissini yaşadığı, sürekli veya yineleyen yaşantıların olduğu bir bozukluktur. Bu yaşantısı sırasında kişinin gerçeği değerlendirmesi bozulmaz.
5. Başka Türlü Adladırılamayan Dissosiyatif Bozukluk
Uzun süre ve yoğun zorlayıcı ikna periyotlarına (beyin yıkama, düşünce değiştirme gibi) maruz kalan kişilerde belli derecelerde dissosiyasyon görülebilir.
