besin zehirlenmesi......
--------------------------------------------------------------------------------
Son 72 saat içinde yenilen bir gıda
Bulantı-kusma, karın ağrıları, ishal, daha az ateş gibi gastrointesitinal belirtiler
Bilinç bulanıklığı, paraliziler, görme bozuklukları gibi nörolojik belirtiler
Bazen tek tek olgular
Bazen yerel salgınlar
işyerleri, hastaneler, lokantalar
Bazen de daha büyük çaplı salgınlar şeklinde
Besin zehirlenmeleri üç grupta incelenir
A- Bakteri, virüs ve parazitlere bağlı olanlar
B- Bakteri toksinlerine bağlı olanlar
C- Mikroorganizma dışı toksinler ya da kimyasal maddelere bağlı olanlar
Besin zehirlenmelerinin
%63’ü bakteriyel
%24’ü kimyasal
%10’u paraziter
%3’ü viral kaynaklıdır
EPİDEMİYOLOJİ
ABD’ de Besin Zehirlenmelerine Bağlı Yıllık:
76 milyon vaka
80.000 hastaneye yatış
5.000 ölüm
7-17 milyar dolar medikal ve sosyal nedenlerle maddi kayıp tahmin edilmektedir.
Mikroorganizma Dışı Toksinlerle Besin Zehirlenmeleri Ortaya çıkışı dakika ve saatler içinde
Bakır, çinko, kalay, kadminyum gibi ağır metaller
Histamin balık zehirlenmesi
Deniz kabuklularının toksinleri
Niasin zehirlenmesi
Mantar zehirlenmeleri
Ağır metaller
Bakır, çinko, kalay, kadminyum
Yiyeceklerin pişirildiği ve saklandığı kaplar, metal kutulardaki karbonatlı ve asitli içecekler kaynaktır
İnkübasyon periyodu genellikle 5-15 dakikadır
Bulantı-kusma, abdominal kramplar
Kusma ile etkenin dışarı atılması ile genellikle 2-3 saat içinde düzelir
Histamin balık zehirlenmesi(Scombroid)
Bir saat içinde
Ağız, boğaz ve yüzde yanma, başağrısı, karın krampları, bulantı-kusma
Şiddetli vakalarda ürtiker, bronkospazm
Semptomlar bir kaç saat içinde düzelir
Niasin zehirlenmeleri
Alımından 20 dakika içinde yüzde eritemli yanma gözlenir
Bir kaç saatte düzelir
Deniz kabukluların zehirlenmeleri
Paralitik, nörotoksik ve amnezik olmak üzere 3 tip kabuklu zehirlenmesi mevcuttur
Genellikle 1 saat içinde ağız, dudak, yüz ve ekstremitelerde paraliziler gelişir,
Amnezik tipte konfüzyon ve koma gözlenir.
Bazı hastalarda bulantı, kusma ve ishal görülebilir
Hastalığın süresi birkaç saatten birkaç güne kadar sürebilir
Erken belirti gösteren mantar zehirlenmeleri
Belirtiler 2-3 saat içinde ortaya çıkar.
Konfüzyon, huzursuzluk, görme bozuklukları
Ölüm oranı çok düşüktür.
Mide yıkama ve semptomatik tedavi yeterlidir.
Genellikle semptomlar 24 saat içinde düzelir.
• Coprinus
• muskarin
• İbotenik asit
• Pantherina
• Psilosibin
Geç belirti gösteren mantar zehirlenmeleri
Belirtiler 6-24 saat sonra veya daha geç ortaya çıkar.
Başlangıçta abdominal kramplar ve ishal gözlenir, 24 saat içinde düzelir ve 1-2 gün sessiz kalır ve sonra karaciğer ve böbrek yetmezliği gelişir.
Çoğu kez ölümle sonlanır.
Tedavisi güçtür
• Gyromitra
• Orellanus
• Phalloides
Mikroorganizma kaynaklı besin zehirlenmeleri
Tüm Dünyada yaygın
Cinsiyet farkı yoktur
Gelişmekte olan ülkelerde
Çocuklarda daha sık
Yaz aylarında daha sık
Isı
Denize ve havuza girmeleri
Sineklerin yaz aylarında ortaya çıkması
Hafif seyirli ve kendini sınırlar
Klinik etken ve konakla ilişkili
1.Besinler üzerinde bakterilerin toksin oluşturması ile oluşan
S. aureus
Bacillus cereus
Clostridiuim botulinum
2.Besinlerle alınan bakterilerin barsakta oluşturdukları toksin ile oluşan
Bacillus cereus(uzun inkübasyon)
Clostridiuim perfiringens
Vibrio cholera
ETEC
Vibrio parahaemolyticum
Shiga toksin yapan E.coli
3.Besinlerle alınan bakterilerin barsağa invazyonu ile oluşan
Salmonella
Shigella
EIEC
Campylobacter jejuni
Düşük nem, yüksek tuz ve şeker içeren gıdalarda asidik ortamlarından dolayı bakteriler çoğalamaz.
Ayrıca donmuş gıdalar, donmuş oldukları sürece ve tüketim tarihleri dikkate alınmak koşulu ile emniyetlidir.
Yeterince pişirilmiş, kaynatılmış besinler, çay, kahve gibi içecekler.
Izgara ve kızartma yerine, pişirilmiş ve daha sonra iyi muhafaza edilmiş gıdalar seç.
besin zehirlenmeleri devam...
--------------------------------------------------------------------------------
Staphylococcus aureus
En çok görülen besin zehirlenmesi
Yiyeceklere daha çok portorlerden bulaşır
Et, süt ürünleri, kümes hayvanları etleri,
Krema ve kaymak sürülmüş pastalar,
Pudingler, deniz ürünlerinden bulaşır..
Bulantı-kusma, karın ağrısı, ishal, ateş
Kesin tanı
Kusmuk, dışkı,suçlanan yiyeceğin
her gramından 105-6 S. aureus
Yiyeceklerdeki enterotoksinin
jel diffüzyonu,
Radioimmünoassay (RIA),
Enzyme linked immünosorbant assay
(ELISA)
Genelde 12-24 saat içinde
kendiliğinden iyileşir.
BACİLLUS CEREUS BESİN ZEHİRLENMESİ
Genellikle çürümüş organik maddelerde, kirlerde, gübrelerde, suda bazı insanların florasında bulunur.
Hazırlandıktan sonra kötü kullanılan;
pirinç, makarna, peynir, kuru et, sebze,meyve, baharatlar, tatlandırıcılar, süt tozunda tespit edilmiştir.
İki çeşit enterotoksin yapar:
1-6 saat inkübasyon süreli, ön planda kusmaya neden olan, ısıya dayanıklı toksin
8-16 saat inkübasyon süreli, ön planda ishale neden olan ısıya dayanıksız toksin.
Toksin barsakta özellikle sekretuar hücre içinde adenilat siklazı aktive eder, siklik-AMP artışına neden olur.
Böylece su ve tuz emilimi az olurken, sekresyon daha fazla olur
Besin Zehirlenmesi (tum konular burada...)
--------------------------------------------------------------------------------
Besin Zehirlenmesi
CLOSTRİDİUM BOTULİNUM BESİN ZEHİRLENMESİ
Birçok hayvanın barsağı, toprak, ot ve ağaç yapraklarında bulunur.
Konserveciliğin yaygın olduğu batı ülkelerinde daha sıktır
Besin maddelerine karışan C. botulinum sporları uygun ortam bulunca basil haline geçer, ürer ve toksin salgılarlar.
Toksin bir nörotoksindir.
Toksine duyarlılık geneldir.
Kranial sinirler başta olmak üzere, terminal sinir uçlarından asetilkolin salınımına engel olur.
Paralizilere neden olur.
Belirtiler toksin alınımından ortalama 18-36 (6 saat-10 gün arasında değişebilir) saat sonra başlar ve alınan toksinin miktarı ile ilişkilidir.
Halsizlik ve yorgunlukla başlar.
Gastrointestinal belirtiler ön planda değildir.
Akut başlayan mide bulantısı ve kusma olguların %50'sinde olabilir, ishal %20-25 olguda görülebilir.
Ateş genellikle yoktur.
Esas belirti gözde olur.
Pitosiz,
Görme bozuklukları
Şaşılık görülür.
Yutma güçlüğü, Yumuşak damak felci, Solunum güçlüğü, Ses kısıklığı
Ensefalit
Mide barsak sistemi paralizileri ile kabızlık görülür.
Diafragma paralizileri ile solunum durması ve dolaşım bozukluğu ve ölüm görülür
En önemli komplikasyonu aspirasyon pnömonisidir.
Konserve veya sucuk yeme hikayesinin
birden fazla kişide benzer belirtilerin çıkması
Kesin tanı için;
suçlanan besinde, hastaların kusmuk, dışkı ya da serumlarında botulismus toksinlerinin gösterilmesi gerekir.
Hastaların dışkılarından ya da suçlanan yiyecekten bakterinin izolasyonu da yapılabilir.
Guillain-Barre, nörosifiliz, difteri, kuduz, ensefalitler, poliomiyelit, atropin zehirlenmesi ve metil alkol zehirlenmesinden ayırt edilmeli
Derhal kusturulur.
Mide yıkanır, alkali verilir.
Lavman yapılır.
Hastaların durumuna göre polivalan botulismus antitoksik serumu İV ve/veya intramüsküler (İM) yolla uygulanır.
En önemli konu, konserve endüstrisinin hijyen koşullarına göre düzenlenmesidir.
Ortamda %10'un üzerinde tuz bulunması üremeyi engeller.
Kapak kısmı kabaran ve açılınca kötü koku çıkaran konserveler yenilmemelidir.
Bozulan etler parlak görünüşlerini ve sertliklerini kaybeder, bozulan sebze ve meyveler yumuşar ve yağlı bir görünüm alır.
Toksinin termolabil oluşu, konservelerin kaynatılması ile zehirlenme olasılığını ortadan kaldırabilir.
Şüpheli besinlerin kaynatılmadan yenilmemesi gerekir.
Besin Zehirlenmesi
--------------------------------------------------------------------------------
Yiyecek ve içeceklerin saklanması, hazırlanma ve sunulma aşamalarında uygun sağlık koşullarının olmaması, besin zehirlenmelerinin önemli bir sorun haline gelmesine yol açıyor. Süt ve süt ürünleri, kremalı yiyecekler, tavuk mamülleri, mayonezli, yumurtalı yiyecekler, pişirilip uygun koşullarda saklanmayan etler, deniz ürünleri, bozulma riski en yüksek gıdalar arasında yer alıyor.
Akdeniz diyetinin vazgeçilmez unsurları olan meyve ve sebze ağırlıklı beslenmenin en sağlıklı beslenme biçimi olduğunda uzmanlar birleşiyorlar. Fakat Türkiye'de sebze ve meyve açısından bolluk ve çeşitliliğe rağmen besinlerin saklanması, pişirilmesi de büyük önem taşıyor.
Besinlerin hazırlanması sırasında temizlik kurallarına gereken özenin gösterilmemesi, besin zehirlenmelerine yol açabiliyor. Besin zehirlenmeleri kontamine yiyecek ve içeceklerle oluşuyor. Besinler ve içecekler infeksiyona yol açan mikroorganizmalarla veya toksit maddelerle bulaştıklarında zehirlenmeye neden oluyorlar. Bunların yanısıra nadiren yenilmemesi gereken bir bitki veya hayvanın yenmesi de besin zehirlenmesi tablosunu ortaya çıkarabiliyor.
Besin zehirlenmeleri az gelişmiş ülkelerde daha sık gözleniyor. Bunda yetersiz çevre koşulları, toplumun düşük eğitim düzeyi de önemli rol oynuyor. "Gelişmiş ülkelerde de besin zehirlenmesi görülüyor. Bunda ise artan yaşlı nüfus, bağışıklığı baskılanmış hasta sayısındaki yükseliş, çok büyük ölçeklere varan besi hayvancılığı ve tavukçuluk nedeniyle potansiyel rezervuarların artması etkili oluyor. Ev dışında daha çok yemek yenmesi de zehirlenmelere neden olan faktörler arasında yer alıyor" diye konuşuyor.
Neler yapılmalı ?
Besinlerin henüz çiğ olduğu dönemde hijyen kurallarına sıkı bir biçimde uyulması enfeksiyon önlenmesinde alınacak en etkili önlem olarak kabul ediliyor. Bunların yanısıra canlı hayvanların hastalıklardan korunması, hasta ya da taşıyıcı hayvanların yok edilmesi, insanlar için toksik düzeylere ulaşabilen ilaçların hayvanlara verilmemesi, kesim işlemlerinin yapıldığı yerlerin de temiz olması gerekiyor.
Uygun besinlerin tam bir pastörizasyondan geçirilmesini öneriyor. Pişmiş besinlerin yeteri kadar soğuk olan dolaplarda saklanmadan tekrar tekrar ısıtılarak yenmesinin de, kalabalık kitlelerin besin zehirlenmesindeki en önemli neden olduğunu vurgulayan Dr. Kutbay, "Salmonellesis kaynağı olabilen yumurtalar, 3 hafta içinde tüketilmeli, satış yerlerinde 20 derecede, evlerde 8 derecenin altında saklanmalıdır. 10 dakika süreyle besin maddelerinin kaynatılması, (50-55 derece) parazitleri ve bakteriyel patojenlerin çoğunu öldürür" diye konuşuyor.
Tedavi nasıl oluyor ?
Besin zehirlenmelerinin tedavisinde sıvı ve elektrolit kayıplarının yerine konması temel prensip olarak kabul ediliyor. Ağızdan dehidratasyon tedavisi ile kaybedilen sıvının yerine konulmaya çalışılmaktadır."Şayet bulantı, kusma, şiddetli ise sıvı kaybı bulguları mevcut ise parenteral sıvı tedavi uygulanır. İshal tablosunda ağızdan beslenme kesilmemelidir. Spazmotik ilaçların ishal tedavisinde yeri yoktur. Özellikle invaziv bakterilerin neden olduğu tablolarda barsak hareketlerini azaltarak infeksiyonun yayılmasına yol açabilir. Klinik bulgular ile düşünülen bakteriyel enfeksiyona uygun antibiyotik tedavisine başlanır. Başlangıçta yapılan dışkı kültürleri ile tabloya yol açan bakteri tanısının konulması mümkün olabilir. Her besin zehirlenmesinde antibiyotik etkili değildir. Besin zehirlenmelerin seyri iyi bir destekleyici tedavi ve uygun antibiyotiklerle oldukça iyidir ve genellikle komplikasyona yol açmazlar."
Bakteri türü Kuluçka süresi Belirtileri Bulaştığı besinler
Stafilacocous aureus 2-4 saat kusma, karın ağrısı, ishal, dondurma, krema, mayonez, patates salatası Basillus Cereus 1-6 saat karın ağrısı ve kusma tahıldan yapılan yemekler pilav ve süt ürünleri Clostridrum perfingens Tip A 8-14 saat kramp şeklinde karın ağrısı, ishal, pişirilip saklanmış etler nadir olarak ateş ve kusma Vibrio parahaemolyticms 12-24 saat ishal ve karın ağrısı deniz ürünleri Compylobacter feyuni 1-7 gün ateş, aşırı gaz, ishal, karın ağrısı süt, dondurma ve kontamine besinler Versinia enterosolitica 1-7 gün ateş, kanlı ishal, karın ağrısı süt, dondurma ve kontamine sular Salmonella infeksiyonları 6-48 saat karın ağrısı, ateş ve ishal süt, süt ürünleri ve yumurta Shigella türleri 24-72 saat karın ağrısı, ateş, kanlı mukuslu ishal kontamine su ve besinler E. Coli tipleri tiplerine göre şiddetli ishal karın ağrısı, kontamine su ve yiyecekler kuluçka süresi değişir ateş, bazen kanlı ishal,Kolera 24-72 saat şiddetli ishal ve dehitratasyon kontamine su ve besinler Clostridum batinilum 12-72 saat görme bozukluğu, yutma güçlüğü, ev konserveleri.
Zehirlenme Nedir?
Herhangi bir kimyasal, organik veya fiziksel madde vücuda girdikten sonra özelliğine göre yerel veya genel hasar meydana getirerek, ölüme neden olabiliyorsa bu maddeye ZEHİR, olaya ise ZEHİRLENME denir.
Yerel belirtiler:
- Sokulan, ısırılan, temas eden yerde kızarıklık, şişlik, gerginlik, ağrı ve kaşıntı
Genel belirtiler:
- Vücut ısısının yükselmesi (ateş),
- Tüm vücutta kızarıklık, döküntü, kaşıntı,
- Solunum sıkıntısı, hızlı ve zayıf atan nabız,
- Baş ağrısı, kulak çınlaması,
- Halsizlik, kendinden geçme, gelişen bilinç kaybı,
- Şok, ölüm.
Zehir, vücuda bilerek (kasti) veya bilinmeden(kazara), dört yoldan alınabilir:
1-Sindirim, 2-Solunum, 3-Deri ve 4-Kan yoluyla, olmak üzere.
Sindirim Yolu Zehirlenmeleri
Ağız yoluyla alınan her türlü zehir etkisi yapan maddelerle meydana gelirler; bayat besinler, ilaçlar, alkol, korozif (yakıcı, tahriş edici) maddeler ya da alerjik etki yapan maddeler vb.
İlkyardım:
* Eğer zehrin alınması üzerinden henüz 30 dakika geçmemişse, o zaman kusturulur.
KUSTURMAK İÇİN:
- Tercih edilen kişinin kendi parmağı ile küçük dilini dolayısıyla da öğürme refleksini uyararak kusmasını sağlamaktır,
- Sıcağa yakın ılık su içirerek de kusturma sağlanabilir (kişi bardağı kendisi tutarak içmelidir! başkası tarafından içirilmemelidir!).
KUSTURULMAYACAK DURUMLAR:
- Asit veya bazik madde (korozif madde) içeren sıvılar içilmişse,
- Petrol ürünleri içilmişse,
- Bilinci kapalı ise.
* Kusturulduktan sonra soğuk veya sıcak olmayan su içirilir, kusturulmayacak durumlarda da yine su içirilir.
* Hastaneye götürülür, özellikle korozif madde içmiş kişilerin mutlaka hastane tedavisine gereksinimleri vardır:
* Ne yapılacağına karar verilemeyen durumlarda mutlaka ZEHİR DANIŞMA MERKEZİ aranmalıdır. Merkez aranmadan önce aşağıdaki bilgiler toplanmalıdır:
- Zehirlenme ne ile meydana geldi, kutu veya prospektüs varsa yanınızda olmalı,
- Kutudaki / şişedeki miktar ne kadar kalmış, daha önce ne kadarmış, çevreye saçılmış mı?
- Zehir ne zaman alınmış, hastanın durumu nasıl?
BESİN ZEHİRLENMELERİ
Bakteri veya bakteri salgıları (toksinleri ) ile oluşan zehirlenmelerdir. Bulantı-kusma, kramp şeklinde karın ağrısı ve ishal (diyare) ile seyrederler. Bunlar:
SALMONELLA:
Kontamine (enfeksiyonla bulaşmış) et, süt ve yumurta ile bulaşır. Yendikten 12-24 saat sonra ani bulantı-kusma, karın ağrısı, ishal ile kendini gösterir.
Tedavi: Herhangi bir tedavisi yoktur. 2-3 günde kendiliğinden geçer. Antibiyotik verilmez.
* Aşırı ishal ve kusmaya bağlı olarak dehidratasyon gelişmişse içecek şeyler verilerek kaybedilen sıvı yerine konur.
* Yemek hazırlanırken kapların temiz olmasına dikkat edilir ve iyi pişirilirse salmonella enfeksiyonu önlenebilir.
STAFİLOKOK:
En sık rastlanan besin zehirlenmesidir. Karbonhidratlı, sütlü ve şekerli yiyeceklerin yenilmesi sonucu görülür. Örneğin: muhallebi, dondurma, mayonez gibi. Yendikten 2-6 saat sonra bulantı-kusma ile kendini gösterir (ishal nadiren görülür).
Tedavi: Herhangi bir tedavisi yoktur. 4-6 saatte kendiliğinden geçer.
Önlenebilmesi için; özellikle sütlü tatlılar ve kaynatılmadan pişirilen yemekler hazırlandıktan sonra uzun süre, fırında veya ısıtma tepsilerinde bekletilmemelidir.
CLOSTRİDİUM PERFRİNGENS:
Büyük miktarda hazırlanan yiyeceklerin oda ısısında, etkisiz buharda bekletilmesi veya yeterince soğuk ortamda muhafaza edilmemesi sonucunda ürer. Veya mikroorganizmanın bulaştığı balıklarla hastalık ortaya çıkar. Yendikten 8-10 saat sonra bulantı, karında kramp şeklinde ağrı ve ishal ile kendini gösterir.
Tedavi: 24 saate kadar kendiliğinden iyileşir.
* Dehidratasyon kontrol altına alınır, hastaya, daha öncede bahsedildiği gibi bol sıvı şeyler içirilir ve bu arada tuz ve elektrolit kaybını yerine koymak için de bir bardak suya bir miktar tuz ve yemek karbonatı konarak içirilir. Ya da bu amaçla kola, tuzlu ayran, meyve suları, maden suyu içirilebilir. Mümkün olduğunca tüm sıvı kaybı bu içeceklerle karşılanmayıp suyla desteklenmelidir.
İYİ YIKANMAMIŞ, YEMEK KAZINTISI KALMIŞ KAPLAR GENELLİKLE BESİN
ZEHİRLENMESİNE YOL AÇAN EN ÖNEMLİ FAKTÖRDÜR.
Cl. BOTULİNUM ( BOTULİSMUS ):
Genelllikle iyi konservelenmemiş yiyeceklerin yenilmesi sonucu görülen en tehlikeli (hatta ölümcül) olan besin zehirlenmesidir. Yenildikten 24 saat sonra belirtiler görülebilir. İshal görülmez, kabızlık (konstipasyon) olabilir. Botulismusta, sinirlerden kaslara giden uyarılar engellenmekte ve bunun sonucunda şiddetli halsizlik, paralizi (kuvvet kaybı) ve ölüm görülebilmektedir.
Belirtileri:
- Ağız ve boğaz kuru ve ağrılıdır,
- Kişi gözlerini odaklamada zorluk çeker (çift görme, bulanık görme olabilir)
- Bitkinlik, yutma ve konuşma güçlüğü
-Halsizlik veya kuvvet kaybı
- Göz hareketlerinde kısıtlılık, göz bebeklerinde genişleme
- Solunum kaslarında paralizi, solunum güçlüğü
- Konuşamama, başın ön kısmında hissedilen baş ağrısı
İlkyardım:
* ABC kontrol edilir ve devamlılığı sağlanır
* Olanak varsa oksijen verilir
* Gerekiyorsa suni solunum yapılır
* Acilen hastaneye götürülmelidir. Mutlaka antitoksin yapılması gerekir.
DEHİDRATASYON: Aşırı kusma ve ishal sonucu, vücuttan fazla miktarda sıvı ve elektrolit kaybı olur. Buna bağlı olarak cilt, dudaklar ve dil kurur. Cildin kuruluğunu anlamak üzere el üzerindeki deri, baş parmak ve işaret parmağı arasında tutulur, bırakıldığında deri hemen eski halini alıyorsa o zaman sorun yoktur, eğer eski halini alma süresi uzuyorsa, o zaman fazla miktarda sıvı kaybı vardır ve hemen tedavi edilmezse hipovolemik şok gelişebilir.
Solunum Yolu Zehirlenmeleri
Tüp gaz, egzoz gazı (karbonmonoksit), duman ve diğer zehirli gazların solunması sonucunda görülür. Özellikle renksiz ve kokusuz zehirli gazlarla meydana gelen zehirlenmelerde kişide görülen belirtilerin saptanması hayat kurtaracaktır.
Belirtileri:
-Baş ağrısı, baş dönmesi, kulak çınlaması, kendinden geçme, bulantı-kusma, deride renk değişimi.
İlkyardım:
* Öncelikle kaynak kapatılır, havalandırma sağlanır, kişi temiz havaya çıkartılır.
* Yüzüne su serpilebilir, kolları açılıp kapatılabilir,
* Gerekiyorsa suni solunum ve kalp masajı yapılır,
* Mutlaka hastaneye götürülür.
Deri Yolu Zehirlenmeleri
Kremler, tozlar, sıvılar ile temas sonucu, ya da ısırma, sokma, enjeksiyon ile meydana gelir. Etkilenme durumuna göre yerel veya genel belirtiler görülebilir.
İlkyardım:
* Etken madde krem veya toz şeklindeyse, bol akan su ile yıkanır; yara varsa üzeri steril gazlı bezle kapatılır.
* Yerel belirtiler giderek yayılıyor ve genel belirtiler görülüyorsa, kişi derhal bir sağlık kuruluşuna götürülür. (Kişide gelişmekte olan alerjik şoka karşı sağlık kuruluşunda semptomatik tedavi uygulanmalıdır, aksi halde kişi kaybedilebilir. Hastaneye götürürken bilinç kapanırsa koma pozisyonu verilir veya ABC nin devamlılığı sağlanır.)
Kedi ve Köpek Isırmaları: KUDUZ tehlikesi vardır. Bu gibi durumlarda ısırılan yer ilk önce bol su ile sabunlanıp köpürtülerek en az 5 dakika yıkanır.
Aşı yaptırılır. Mümkünse hayvan gözetim altında tutulur, eğer 10 gün içinde ölürse aşıya devam edilir, 10 günü geçmesine rağmen hayvan ölmemişse, aşıya gerek yoktur. Hayvan bulunamamışsa, aşı mutlaka yaptırılmalıdır.
Yılan Sokması: İki derin diş izi yılanın zehirli olduğunu gösterir. Bu durumda sokulan yerin altından ve üstünden venöz turnike yapılarak, zehrin dolaşıma katılımı yavaşlatılır. Ağzında yara ve çürük dişi olmayan bir kişi yara yerinden zehri emip tükürebilir. Organ hareketsiz halde ve sarkıtılarak tutulur. Kişi mümkün olduğunca sakin tutulmaya çalışılmalıdır. Hastaneye götürülmelidir ve tetanos aşısı yaptırılmalıdır.
VENÖZ TURNİKE: Enli kumaş veya kravat, yılanın soktuğu yerin hemen altından ve üstünden bağlanır. Ancak dolaşım engellenmeyecek şekilde bağlanmalıdır. Bunun için bacakta ise ayak, kolda ise el parmaklarına bakılır morarma varsa, hemen gevşetilir.
Akrep Sokması: Sokulan yere amonyak veya su ile bulamaç yapılmış yemek karbonatı sürülebilir. Venöz turnike uygulanabilir. Hastaneye götürülmelidir.
Arı Sokması: Sabunlu su ile yıkanabilir veya antiseptik ile silinebilir. İğne çıkarılabilecek durumdaysa cımbızla çıkarılır aksi halde, zorlanmaz.
Yerel belirtiler genel belirtilere dönüşüyorsa, vakit kaybedilmeden hastaneye götürülmelidir.
Deniz Kestanesi Batması: Bu durumda organ (genelde ayak), yanmayacak şekilde dayanabileceği kadar (45° C) sıcak su içine daldırılarak, 20-30 dakika (ağrı dininceye) kadar bekletilir. Sıcak dikeni eritir.
Denizanası Teması: Denizanası ve deniz şakayıklarının nematokist denilen vantuzlarındaki çengellerle cilde tutunurlar, bunların zarar verilmeden uzaklaştırılması için: önce alkol (ya da sirke veya deniz suyu) ile yıkanır, sonra üzerine pudra ekilir, varsa çiğ et konarak yumuşatılır ve bıçağın tersi veya tahta çubukla deriden sıyrılır. Ya da o kısım doğrudan musluk suyu ile yıkanabilir; tatlı su vantuzları patlatacağından kişi rahatlayacaktır.
--------------------------------------------------------------------------------
Son 72 saat içinde yenilen bir gıda
Bulantı-kusma, karın ağrıları, ishal, daha az ateş gibi gastrointesitinal belirtiler
Bilinç bulanıklığı, paraliziler, görme bozuklukları gibi nörolojik belirtiler
Bazen tek tek olgular
Bazen yerel salgınlar
işyerleri, hastaneler, lokantalar
Bazen de daha büyük çaplı salgınlar şeklinde
Besin zehirlenmeleri üç grupta incelenir
A- Bakteri, virüs ve parazitlere bağlı olanlar
B- Bakteri toksinlerine bağlı olanlar
C- Mikroorganizma dışı toksinler ya da kimyasal maddelere bağlı olanlar
Besin zehirlenmelerinin
%63’ü bakteriyel
%24’ü kimyasal
%10’u paraziter
%3’ü viral kaynaklıdır
EPİDEMİYOLOJİ
ABD’ de Besin Zehirlenmelerine Bağlı Yıllık:
76 milyon vaka
80.000 hastaneye yatış
5.000 ölüm
7-17 milyar dolar medikal ve sosyal nedenlerle maddi kayıp tahmin edilmektedir.
Mikroorganizma Dışı Toksinlerle Besin Zehirlenmeleri Ortaya çıkışı dakika ve saatler içinde
Bakır, çinko, kalay, kadminyum gibi ağır metaller
Histamin balık zehirlenmesi
Deniz kabuklularının toksinleri
Niasin zehirlenmesi
Mantar zehirlenmeleri
Ağır metaller
Bakır, çinko, kalay, kadminyum
Yiyeceklerin pişirildiği ve saklandığı kaplar, metal kutulardaki karbonatlı ve asitli içecekler kaynaktır
İnkübasyon periyodu genellikle 5-15 dakikadır
Bulantı-kusma, abdominal kramplar
Kusma ile etkenin dışarı atılması ile genellikle 2-3 saat içinde düzelir
Histamin balık zehirlenmesi(Scombroid)
Bir saat içinde
Ağız, boğaz ve yüzde yanma, başağrısı, karın krampları, bulantı-kusma
Şiddetli vakalarda ürtiker, bronkospazm
Semptomlar bir kaç saat içinde düzelir
Niasin zehirlenmeleri
Alımından 20 dakika içinde yüzde eritemli yanma gözlenir
Bir kaç saatte düzelir
Deniz kabukluların zehirlenmeleri
Paralitik, nörotoksik ve amnezik olmak üzere 3 tip kabuklu zehirlenmesi mevcuttur
Genellikle 1 saat içinde ağız, dudak, yüz ve ekstremitelerde paraliziler gelişir,
Amnezik tipte konfüzyon ve koma gözlenir.
Bazı hastalarda bulantı, kusma ve ishal görülebilir
Hastalığın süresi birkaç saatten birkaç güne kadar sürebilir
Erken belirti gösteren mantar zehirlenmeleri
Belirtiler 2-3 saat içinde ortaya çıkar.
Konfüzyon, huzursuzluk, görme bozuklukları
Ölüm oranı çok düşüktür.
Mide yıkama ve semptomatik tedavi yeterlidir.
Genellikle semptomlar 24 saat içinde düzelir.
• Coprinus
• muskarin
• İbotenik asit
• Pantherina
• Psilosibin
Geç belirti gösteren mantar zehirlenmeleri
Belirtiler 6-24 saat sonra veya daha geç ortaya çıkar.
Başlangıçta abdominal kramplar ve ishal gözlenir, 24 saat içinde düzelir ve 1-2 gün sessiz kalır ve sonra karaciğer ve böbrek yetmezliği gelişir.
Çoğu kez ölümle sonlanır.
Tedavisi güçtür
• Gyromitra
• Orellanus
• Phalloides
Mikroorganizma kaynaklı besin zehirlenmeleri
Tüm Dünyada yaygın
Cinsiyet farkı yoktur
Gelişmekte olan ülkelerde
Çocuklarda daha sık
Yaz aylarında daha sık
Isı
Denize ve havuza girmeleri
Sineklerin yaz aylarında ortaya çıkması
Hafif seyirli ve kendini sınırlar
Klinik etken ve konakla ilişkili
1.Besinler üzerinde bakterilerin toksin oluşturması ile oluşan
S. aureus
Bacillus cereus
Clostridiuim botulinum
2.Besinlerle alınan bakterilerin barsakta oluşturdukları toksin ile oluşan
Bacillus cereus(uzun inkübasyon)
Clostridiuim perfiringens
Vibrio cholera
ETEC
Vibrio parahaemolyticum
Shiga toksin yapan E.coli
3.Besinlerle alınan bakterilerin barsağa invazyonu ile oluşan
Salmonella
Shigella
EIEC
Campylobacter jejuni
Düşük nem, yüksek tuz ve şeker içeren gıdalarda asidik ortamlarından dolayı bakteriler çoğalamaz.
Ayrıca donmuş gıdalar, donmuş oldukları sürece ve tüketim tarihleri dikkate alınmak koşulu ile emniyetlidir.
Yeterince pişirilmiş, kaynatılmış besinler, çay, kahve gibi içecekler.
Izgara ve kızartma yerine, pişirilmiş ve daha sonra iyi muhafaza edilmiş gıdalar seç.
besin zehirlenmeleri devam...
--------------------------------------------------------------------------------
Staphylococcus aureus
En çok görülen besin zehirlenmesi
Yiyeceklere daha çok portorlerden bulaşır
Et, süt ürünleri, kümes hayvanları etleri,
Krema ve kaymak sürülmüş pastalar,
Pudingler, deniz ürünlerinden bulaşır..
Bulantı-kusma, karın ağrısı, ishal, ateş
Kesin tanı
Kusmuk, dışkı,suçlanan yiyeceğin
her gramından 105-6 S. aureus
Yiyeceklerdeki enterotoksinin
jel diffüzyonu,
Radioimmünoassay (RIA),
Enzyme linked immünosorbant assay
(ELISA)
Genelde 12-24 saat içinde
kendiliğinden iyileşir.
BACİLLUS CEREUS BESİN ZEHİRLENMESİ
Genellikle çürümüş organik maddelerde, kirlerde, gübrelerde, suda bazı insanların florasında bulunur.
Hazırlandıktan sonra kötü kullanılan;
pirinç, makarna, peynir, kuru et, sebze,meyve, baharatlar, tatlandırıcılar, süt tozunda tespit edilmiştir.
İki çeşit enterotoksin yapar:
1-6 saat inkübasyon süreli, ön planda kusmaya neden olan, ısıya dayanıklı toksin
8-16 saat inkübasyon süreli, ön planda ishale neden olan ısıya dayanıksız toksin.
Toksin barsakta özellikle sekretuar hücre içinde adenilat siklazı aktive eder, siklik-AMP artışına neden olur.
Böylece su ve tuz emilimi az olurken, sekresyon daha fazla olur
Besin Zehirlenmesi (tum konular burada...)
--------------------------------------------------------------------------------
Besin Zehirlenmesi
CLOSTRİDİUM BOTULİNUM BESİN ZEHİRLENMESİ
Birçok hayvanın barsağı, toprak, ot ve ağaç yapraklarında bulunur.
Konserveciliğin yaygın olduğu batı ülkelerinde daha sıktır
Besin maddelerine karışan C. botulinum sporları uygun ortam bulunca basil haline geçer, ürer ve toksin salgılarlar.
Toksin bir nörotoksindir.
Toksine duyarlılık geneldir.
Kranial sinirler başta olmak üzere, terminal sinir uçlarından asetilkolin salınımına engel olur.
Paralizilere neden olur.
Belirtiler toksin alınımından ortalama 18-36 (6 saat-10 gün arasında değişebilir) saat sonra başlar ve alınan toksinin miktarı ile ilişkilidir.
Halsizlik ve yorgunlukla başlar.
Gastrointestinal belirtiler ön planda değildir.
Akut başlayan mide bulantısı ve kusma olguların %50'sinde olabilir, ishal %20-25 olguda görülebilir.
Ateş genellikle yoktur.
Esas belirti gözde olur.
Pitosiz,
Görme bozuklukları
Şaşılık görülür.
Yutma güçlüğü, Yumuşak damak felci, Solunum güçlüğü, Ses kısıklığı
Ensefalit
Mide barsak sistemi paralizileri ile kabızlık görülür.
Diafragma paralizileri ile solunum durması ve dolaşım bozukluğu ve ölüm görülür
En önemli komplikasyonu aspirasyon pnömonisidir.
Konserve veya sucuk yeme hikayesinin
birden fazla kişide benzer belirtilerin çıkması
Kesin tanı için;
suçlanan besinde, hastaların kusmuk, dışkı ya da serumlarında botulismus toksinlerinin gösterilmesi gerekir.
Hastaların dışkılarından ya da suçlanan yiyecekten bakterinin izolasyonu da yapılabilir.
Guillain-Barre, nörosifiliz, difteri, kuduz, ensefalitler, poliomiyelit, atropin zehirlenmesi ve metil alkol zehirlenmesinden ayırt edilmeli
Derhal kusturulur.
Mide yıkanır, alkali verilir.
Lavman yapılır.
Hastaların durumuna göre polivalan botulismus antitoksik serumu İV ve/veya intramüsküler (İM) yolla uygulanır.
En önemli konu, konserve endüstrisinin hijyen koşullarına göre düzenlenmesidir.
Ortamda %10'un üzerinde tuz bulunması üremeyi engeller.
Kapak kısmı kabaran ve açılınca kötü koku çıkaran konserveler yenilmemelidir.
Bozulan etler parlak görünüşlerini ve sertliklerini kaybeder, bozulan sebze ve meyveler yumuşar ve yağlı bir görünüm alır.
Toksinin termolabil oluşu, konservelerin kaynatılması ile zehirlenme olasılığını ortadan kaldırabilir.
Şüpheli besinlerin kaynatılmadan yenilmemesi gerekir.
Besin Zehirlenmesi
--------------------------------------------------------------------------------
Yiyecek ve içeceklerin saklanması, hazırlanma ve sunulma aşamalarında uygun sağlık koşullarının olmaması, besin zehirlenmelerinin önemli bir sorun haline gelmesine yol açıyor. Süt ve süt ürünleri, kremalı yiyecekler, tavuk mamülleri, mayonezli, yumurtalı yiyecekler, pişirilip uygun koşullarda saklanmayan etler, deniz ürünleri, bozulma riski en yüksek gıdalar arasında yer alıyor.
Akdeniz diyetinin vazgeçilmez unsurları olan meyve ve sebze ağırlıklı beslenmenin en sağlıklı beslenme biçimi olduğunda uzmanlar birleşiyorlar. Fakat Türkiye'de sebze ve meyve açısından bolluk ve çeşitliliğe rağmen besinlerin saklanması, pişirilmesi de büyük önem taşıyor.
Besinlerin hazırlanması sırasında temizlik kurallarına gereken özenin gösterilmemesi, besin zehirlenmelerine yol açabiliyor. Besin zehirlenmeleri kontamine yiyecek ve içeceklerle oluşuyor. Besinler ve içecekler infeksiyona yol açan mikroorganizmalarla veya toksit maddelerle bulaştıklarında zehirlenmeye neden oluyorlar. Bunların yanısıra nadiren yenilmemesi gereken bir bitki veya hayvanın yenmesi de besin zehirlenmesi tablosunu ortaya çıkarabiliyor.
Besin zehirlenmeleri az gelişmiş ülkelerde daha sık gözleniyor. Bunda yetersiz çevre koşulları, toplumun düşük eğitim düzeyi de önemli rol oynuyor. "Gelişmiş ülkelerde de besin zehirlenmesi görülüyor. Bunda ise artan yaşlı nüfus, bağışıklığı baskılanmış hasta sayısındaki yükseliş, çok büyük ölçeklere varan besi hayvancılığı ve tavukçuluk nedeniyle potansiyel rezervuarların artması etkili oluyor. Ev dışında daha çok yemek yenmesi de zehirlenmelere neden olan faktörler arasında yer alıyor" diye konuşuyor.
Neler yapılmalı ?
Besinlerin henüz çiğ olduğu dönemde hijyen kurallarına sıkı bir biçimde uyulması enfeksiyon önlenmesinde alınacak en etkili önlem olarak kabul ediliyor. Bunların yanısıra canlı hayvanların hastalıklardan korunması, hasta ya da taşıyıcı hayvanların yok edilmesi, insanlar için toksik düzeylere ulaşabilen ilaçların hayvanlara verilmemesi, kesim işlemlerinin yapıldığı yerlerin de temiz olması gerekiyor.
Uygun besinlerin tam bir pastörizasyondan geçirilmesini öneriyor. Pişmiş besinlerin yeteri kadar soğuk olan dolaplarda saklanmadan tekrar tekrar ısıtılarak yenmesinin de, kalabalık kitlelerin besin zehirlenmesindeki en önemli neden olduğunu vurgulayan Dr. Kutbay, "Salmonellesis kaynağı olabilen yumurtalar, 3 hafta içinde tüketilmeli, satış yerlerinde 20 derecede, evlerde 8 derecenin altında saklanmalıdır. 10 dakika süreyle besin maddelerinin kaynatılması, (50-55 derece) parazitleri ve bakteriyel patojenlerin çoğunu öldürür" diye konuşuyor.
Tedavi nasıl oluyor ?
Besin zehirlenmelerinin tedavisinde sıvı ve elektrolit kayıplarının yerine konması temel prensip olarak kabul ediliyor. Ağızdan dehidratasyon tedavisi ile kaybedilen sıvının yerine konulmaya çalışılmaktadır."Şayet bulantı, kusma, şiddetli ise sıvı kaybı bulguları mevcut ise parenteral sıvı tedavi uygulanır. İshal tablosunda ağızdan beslenme kesilmemelidir. Spazmotik ilaçların ishal tedavisinde yeri yoktur. Özellikle invaziv bakterilerin neden olduğu tablolarda barsak hareketlerini azaltarak infeksiyonun yayılmasına yol açabilir. Klinik bulgular ile düşünülen bakteriyel enfeksiyona uygun antibiyotik tedavisine başlanır. Başlangıçta yapılan dışkı kültürleri ile tabloya yol açan bakteri tanısının konulması mümkün olabilir. Her besin zehirlenmesinde antibiyotik etkili değildir. Besin zehirlenmelerin seyri iyi bir destekleyici tedavi ve uygun antibiyotiklerle oldukça iyidir ve genellikle komplikasyona yol açmazlar."
Bakteri türü Kuluçka süresi Belirtileri Bulaştığı besinler
Stafilacocous aureus 2-4 saat kusma, karın ağrısı, ishal, dondurma, krema, mayonez, patates salatası Basillus Cereus 1-6 saat karın ağrısı ve kusma tahıldan yapılan yemekler pilav ve süt ürünleri Clostridrum perfingens Tip A 8-14 saat kramp şeklinde karın ağrısı, ishal, pişirilip saklanmış etler nadir olarak ateş ve kusma Vibrio parahaemolyticms 12-24 saat ishal ve karın ağrısı deniz ürünleri Compylobacter feyuni 1-7 gün ateş, aşırı gaz, ishal, karın ağrısı süt, dondurma ve kontamine besinler Versinia enterosolitica 1-7 gün ateş, kanlı ishal, karın ağrısı süt, dondurma ve kontamine sular Salmonella infeksiyonları 6-48 saat karın ağrısı, ateş ve ishal süt, süt ürünleri ve yumurta Shigella türleri 24-72 saat karın ağrısı, ateş, kanlı mukuslu ishal kontamine su ve besinler E. Coli tipleri tiplerine göre şiddetli ishal karın ağrısı, kontamine su ve yiyecekler kuluçka süresi değişir ateş, bazen kanlı ishal,Kolera 24-72 saat şiddetli ishal ve dehitratasyon kontamine su ve besinler Clostridum batinilum 12-72 saat görme bozukluğu, yutma güçlüğü, ev konserveleri.
Zehirlenme Nedir?
Herhangi bir kimyasal, organik veya fiziksel madde vücuda girdikten sonra özelliğine göre yerel veya genel hasar meydana getirerek, ölüme neden olabiliyorsa bu maddeye ZEHİR, olaya ise ZEHİRLENME denir.
Yerel belirtiler:
- Sokulan, ısırılan, temas eden yerde kızarıklık, şişlik, gerginlik, ağrı ve kaşıntı
Genel belirtiler:
- Vücut ısısının yükselmesi (ateş),
- Tüm vücutta kızarıklık, döküntü, kaşıntı,
- Solunum sıkıntısı, hızlı ve zayıf atan nabız,
- Baş ağrısı, kulak çınlaması,
- Halsizlik, kendinden geçme, gelişen bilinç kaybı,
- Şok, ölüm.
Zehir, vücuda bilerek (kasti) veya bilinmeden(kazara), dört yoldan alınabilir:
1-Sindirim, 2-Solunum, 3-Deri ve 4-Kan yoluyla, olmak üzere.
Sindirim Yolu Zehirlenmeleri
Ağız yoluyla alınan her türlü zehir etkisi yapan maddelerle meydana gelirler; bayat besinler, ilaçlar, alkol, korozif (yakıcı, tahriş edici) maddeler ya da alerjik etki yapan maddeler vb.
İlkyardım:
* Eğer zehrin alınması üzerinden henüz 30 dakika geçmemişse, o zaman kusturulur.
KUSTURMAK İÇİN:
- Tercih edilen kişinin kendi parmağı ile küçük dilini dolayısıyla da öğürme refleksini uyararak kusmasını sağlamaktır,
- Sıcağa yakın ılık su içirerek de kusturma sağlanabilir (kişi bardağı kendisi tutarak içmelidir! başkası tarafından içirilmemelidir!).
KUSTURULMAYACAK DURUMLAR:
- Asit veya bazik madde (korozif madde) içeren sıvılar içilmişse,
- Petrol ürünleri içilmişse,
- Bilinci kapalı ise.
* Kusturulduktan sonra soğuk veya sıcak olmayan su içirilir, kusturulmayacak durumlarda da yine su içirilir.
* Hastaneye götürülür, özellikle korozif madde içmiş kişilerin mutlaka hastane tedavisine gereksinimleri vardır:
* Ne yapılacağına karar verilemeyen durumlarda mutlaka ZEHİR DANIŞMA MERKEZİ aranmalıdır. Merkez aranmadan önce aşağıdaki bilgiler toplanmalıdır:
- Zehirlenme ne ile meydana geldi, kutu veya prospektüs varsa yanınızda olmalı,
- Kutudaki / şişedeki miktar ne kadar kalmış, daha önce ne kadarmış, çevreye saçılmış mı?
- Zehir ne zaman alınmış, hastanın durumu nasıl?
BESİN ZEHİRLENMELERİ
Bakteri veya bakteri salgıları (toksinleri ) ile oluşan zehirlenmelerdir. Bulantı-kusma, kramp şeklinde karın ağrısı ve ishal (diyare) ile seyrederler. Bunlar:
SALMONELLA:
Kontamine (enfeksiyonla bulaşmış) et, süt ve yumurta ile bulaşır. Yendikten 12-24 saat sonra ani bulantı-kusma, karın ağrısı, ishal ile kendini gösterir.
Tedavi: Herhangi bir tedavisi yoktur. 2-3 günde kendiliğinden geçer. Antibiyotik verilmez.
* Aşırı ishal ve kusmaya bağlı olarak dehidratasyon gelişmişse içecek şeyler verilerek kaybedilen sıvı yerine konur.
* Yemek hazırlanırken kapların temiz olmasına dikkat edilir ve iyi pişirilirse salmonella enfeksiyonu önlenebilir.
STAFİLOKOK:
En sık rastlanan besin zehirlenmesidir. Karbonhidratlı, sütlü ve şekerli yiyeceklerin yenilmesi sonucu görülür. Örneğin: muhallebi, dondurma, mayonez gibi. Yendikten 2-6 saat sonra bulantı-kusma ile kendini gösterir (ishal nadiren görülür).
Tedavi: Herhangi bir tedavisi yoktur. 4-6 saatte kendiliğinden geçer.
Önlenebilmesi için; özellikle sütlü tatlılar ve kaynatılmadan pişirilen yemekler hazırlandıktan sonra uzun süre, fırında veya ısıtma tepsilerinde bekletilmemelidir.
CLOSTRİDİUM PERFRİNGENS:
Büyük miktarda hazırlanan yiyeceklerin oda ısısında, etkisiz buharda bekletilmesi veya yeterince soğuk ortamda muhafaza edilmemesi sonucunda ürer. Veya mikroorganizmanın bulaştığı balıklarla hastalık ortaya çıkar. Yendikten 8-10 saat sonra bulantı, karında kramp şeklinde ağrı ve ishal ile kendini gösterir.
Tedavi: 24 saate kadar kendiliğinden iyileşir.
* Dehidratasyon kontrol altına alınır, hastaya, daha öncede bahsedildiği gibi bol sıvı şeyler içirilir ve bu arada tuz ve elektrolit kaybını yerine koymak için de bir bardak suya bir miktar tuz ve yemek karbonatı konarak içirilir. Ya da bu amaçla kola, tuzlu ayran, meyve suları, maden suyu içirilebilir. Mümkün olduğunca tüm sıvı kaybı bu içeceklerle karşılanmayıp suyla desteklenmelidir.
İYİ YIKANMAMIŞ, YEMEK KAZINTISI KALMIŞ KAPLAR GENELLİKLE BESİN
ZEHİRLENMESİNE YOL AÇAN EN ÖNEMLİ FAKTÖRDÜR.
Cl. BOTULİNUM ( BOTULİSMUS ):
Genelllikle iyi konservelenmemiş yiyeceklerin yenilmesi sonucu görülen en tehlikeli (hatta ölümcül) olan besin zehirlenmesidir. Yenildikten 24 saat sonra belirtiler görülebilir. İshal görülmez, kabızlık (konstipasyon) olabilir. Botulismusta, sinirlerden kaslara giden uyarılar engellenmekte ve bunun sonucunda şiddetli halsizlik, paralizi (kuvvet kaybı) ve ölüm görülebilmektedir.
Belirtileri:
- Ağız ve boğaz kuru ve ağrılıdır,
- Kişi gözlerini odaklamada zorluk çeker (çift görme, bulanık görme olabilir)
- Bitkinlik, yutma ve konuşma güçlüğü
-Halsizlik veya kuvvet kaybı
- Göz hareketlerinde kısıtlılık, göz bebeklerinde genişleme
- Solunum kaslarında paralizi, solunum güçlüğü
- Konuşamama, başın ön kısmında hissedilen baş ağrısı
İlkyardım:
* ABC kontrol edilir ve devamlılığı sağlanır
* Olanak varsa oksijen verilir
* Gerekiyorsa suni solunum yapılır
* Acilen hastaneye götürülmelidir. Mutlaka antitoksin yapılması gerekir.
DEHİDRATASYON: Aşırı kusma ve ishal sonucu, vücuttan fazla miktarda sıvı ve elektrolit kaybı olur. Buna bağlı olarak cilt, dudaklar ve dil kurur. Cildin kuruluğunu anlamak üzere el üzerindeki deri, baş parmak ve işaret parmağı arasında tutulur, bırakıldığında deri hemen eski halini alıyorsa o zaman sorun yoktur, eğer eski halini alma süresi uzuyorsa, o zaman fazla miktarda sıvı kaybı vardır ve hemen tedavi edilmezse hipovolemik şok gelişebilir.
Solunum Yolu Zehirlenmeleri
Tüp gaz, egzoz gazı (karbonmonoksit), duman ve diğer zehirli gazların solunması sonucunda görülür. Özellikle renksiz ve kokusuz zehirli gazlarla meydana gelen zehirlenmelerde kişide görülen belirtilerin saptanması hayat kurtaracaktır.
Belirtileri:
-Baş ağrısı, baş dönmesi, kulak çınlaması, kendinden geçme, bulantı-kusma, deride renk değişimi.
İlkyardım:
* Öncelikle kaynak kapatılır, havalandırma sağlanır, kişi temiz havaya çıkartılır.
* Yüzüne su serpilebilir, kolları açılıp kapatılabilir,
* Gerekiyorsa suni solunum ve kalp masajı yapılır,
* Mutlaka hastaneye götürülür.
Deri Yolu Zehirlenmeleri
Kremler, tozlar, sıvılar ile temas sonucu, ya da ısırma, sokma, enjeksiyon ile meydana gelir. Etkilenme durumuna göre yerel veya genel belirtiler görülebilir.
İlkyardım:
* Etken madde krem veya toz şeklindeyse, bol akan su ile yıkanır; yara varsa üzeri steril gazlı bezle kapatılır.
* Yerel belirtiler giderek yayılıyor ve genel belirtiler görülüyorsa, kişi derhal bir sağlık kuruluşuna götürülür. (Kişide gelişmekte olan alerjik şoka karşı sağlık kuruluşunda semptomatik tedavi uygulanmalıdır, aksi halde kişi kaybedilebilir. Hastaneye götürürken bilinç kapanırsa koma pozisyonu verilir veya ABC nin devamlılığı sağlanır.)
Kedi ve Köpek Isırmaları: KUDUZ tehlikesi vardır. Bu gibi durumlarda ısırılan yer ilk önce bol su ile sabunlanıp köpürtülerek en az 5 dakika yıkanır.
Aşı yaptırılır. Mümkünse hayvan gözetim altında tutulur, eğer 10 gün içinde ölürse aşıya devam edilir, 10 günü geçmesine rağmen hayvan ölmemişse, aşıya gerek yoktur. Hayvan bulunamamışsa, aşı mutlaka yaptırılmalıdır.
Yılan Sokması: İki derin diş izi yılanın zehirli olduğunu gösterir. Bu durumda sokulan yerin altından ve üstünden venöz turnike yapılarak, zehrin dolaşıma katılımı yavaşlatılır. Ağzında yara ve çürük dişi olmayan bir kişi yara yerinden zehri emip tükürebilir. Organ hareketsiz halde ve sarkıtılarak tutulur. Kişi mümkün olduğunca sakin tutulmaya çalışılmalıdır. Hastaneye götürülmelidir ve tetanos aşısı yaptırılmalıdır.
VENÖZ TURNİKE: Enli kumaş veya kravat, yılanın soktuğu yerin hemen altından ve üstünden bağlanır. Ancak dolaşım engellenmeyecek şekilde bağlanmalıdır. Bunun için bacakta ise ayak, kolda ise el parmaklarına bakılır morarma varsa, hemen gevşetilir.
Akrep Sokması: Sokulan yere amonyak veya su ile bulamaç yapılmış yemek karbonatı sürülebilir. Venöz turnike uygulanabilir. Hastaneye götürülmelidir.
Arı Sokması: Sabunlu su ile yıkanabilir veya antiseptik ile silinebilir. İğne çıkarılabilecek durumdaysa cımbızla çıkarılır aksi halde, zorlanmaz.
Yerel belirtiler genel belirtilere dönüşüyorsa, vakit kaybedilmeden hastaneye götürülmelidir.
Deniz Kestanesi Batması: Bu durumda organ (genelde ayak), yanmayacak şekilde dayanabileceği kadar (45° C) sıcak su içine daldırılarak, 20-30 dakika (ağrı dininceye) kadar bekletilir. Sıcak dikeni eritir.
Denizanası Teması: Denizanası ve deniz şakayıklarının nematokist denilen vantuzlarındaki çengellerle cilde tutunurlar, bunların zarar verilmeden uzaklaştırılması için: önce alkol (ya da sirke veya deniz suyu) ile yıkanır, sonra üzerine pudra ekilir, varsa çiğ et konarak yumuşatılır ve bıçağın tersi veya tahta çubukla deriden sıyrılır. Ya da o kısım doğrudan musluk suyu ile yıkanabilir; tatlı su vantuzları patlatacağından kişi rahatlayacaktır.
Misafir
Alıntı ile Cevapla
