Çalışanlarının, bir işçinin haklarına sahip olmadığı iş ilişkisi biçimidir. İşçi bağımsız,
işletmeye katılmadan (gelmeden), belirli çalışma sürelerine tabi olmadan ve işverinin
emrinde olmaksızın çalışıyorsa, böyle bir iş ilişkisinden bahsedilir. Serbest iş ilişkisi
veya bağımlılık unsuru içermeyen iş ilişkisimnin açık tarifi, işçi haklarını ortadan
kaldırmadan, özünde bağımlı olarak çalışmadır.
İş İlişkisi (İş Akdi)
İş ilişkisi işçi ile işveren arasında, işçinin bir işi yapmayı, işverenin ise buna karşılık
ücret ödemeyi taahhüt ettiği (karşılıklı yükümlülükler taşıyan) bir anlaşmadır. İş
ilişkisini kapsayan sözleşmenin yazılı veya sözlü yapılacağına dair bir form biçimi
yokturdur. ( İstisna: Çırak iş ilişkileri yazılı yapılmak durumundadır).
İş ilişkisini kapsayan sözleşme bir şahsın bir işi yapması, diğerinin de bunu kabul
etmesi şeklinde, bir karara varma sonucuda ortaya çıkabilir.
Hizmet Belgesi
İşverenin, iş sözleşmesi başladıktan sonra vakit geçirmeden işçiye temel haklarını ve
yükümlülüklerini yazılı maddeler halinde vermesidir.
Hizmet belgesi aşağıdaki bilgileri içerir:
1. İşverinin adı ve adresi,
2. İşçinin adı ve adresi,
3. İş sözleşmesinin başlama tarihi,
4. Sınırlı iş sözleşmelerinde, iş sözleşmesinin sona erdiği tarih,
5. Fesih bildirim süresi, fesih tarihi,
6. Esas iş yeri, istenildiği takdirde değişebilecek iş yerleri hakkında bilgi,
7. Genel bir şema içerisinde muayyen kıdemler,
8. Yapılacak iş (ne iş yapılacağı),
9. Ücreti ve ücrete ait diğer ek ödemeler (ikramiyeler), ücretin vadesi,
10. Yıllık dinlenme izninin süresi,
11. İş sözleşmesi ile belirlenmemişse ve bina kapıcılarının çalışmalarını
düzenleyen kanununa bağlı ise, işçinin üzerinde anlaşmaya varılan
günlük ve haftalık normal çalışma süreleri,
12. İş akdinin hangi hukuksal düzenlemenin normlarına tabi olduğunun
belirtilmesi (toplu sözleşme, tüzük ve yönetmelik, asgari ücret tarifesi,
çıraklık ücreti, iş yeri sözleşmesi) ve iş yerinde nereleri kapsadığına dair
bilgiler. 5.6.ve 9 dan 11 e kadar olan maddeler, kanunlarla, toplu iş sözleşmeleri
ile, veya işletme sözleşmeleriyle de düzenlenebilir.
İş sözleşmesi 1.1.1994 tarihi itibariyle yapılmış ise, işçi istediği taktirde
iki ay içerisinde kendisine bir hizmet belgesi verilir. iş sözleşmesi bir ay
için yapılmış veya gerekli tüm maddeleri içeren yazılı bir iş akdi mevcut
ise, hizmet belgesi düzenlemesi zorunluluğu yoktur.
13. Kıdem tazminatı kasasının adı ve adresi.
Dikkat:
İşveren tarafından işçiye imzalanması için verilen hizmet belgesi, imzalanmadan
önce dikkatli bir şekilde okunmalıdır. Hizmet belgesi herhangi bir şekilde açık ve net
değilse, yetkili sendikadan bu konuda bilgi istenmelidir.
Aşağıdaki esaslar özellikle üstünde durulması gerekli önemli konulardır:
• Deneme süresi hakkındaki hükümler, en fazla 1 ay,
• Başka bir iş yerine gönderiebilirlik, iş yeri (çalışılacak yer) ve yapılacak iş.
• Fazla mesailerin düzenlenmesi,
• Rekabet şartı,
• Fesih bildirim süreleri ve zamanları,
• Eğitim harcamalarının geri ödenmesi yükümlülüğü.
Prensip olarak işçinin, yasalar, toplu iş sözleşmeleri veya işletme sözleşmesi kuralları
gereği var olan hakları, iş mukavelesi vasıtasıyla kötüleştirilemez.
Hizmet belgesi ve iş sözleşmesi resim ve harçlardan muaftırlar.
Ücret Pusulaları (Maaş Bordrosu)
Her işçiye ay sonunda bir ücret pusulası verilir. Bu ücret pusulası en azından
kazancın miktarını ve kesintilerin toplam miktarını içermelidir.
Kaynak: ÖGB
