Adalet-i izafiye

Adalet ikiye ayrılır: Adalet-i mahza ve adalet-i izafiye.

Mahz, sırf, halis, katıksız, tam gibi mânâlara gelir. Bu adalette, hiçbir kimsenin en küçük bir hakkının bile çiğnenmemesi esastır.

Adaletin diğer şubesi olan Adalet-i izafiye ise, katıksız, tam değildir. Bu tür adalette cemaatin menfaati için ferdin hukuku nazara alınmaz, ehven-i şer esas alınır. Bütün insanların zarara uğraması büyük ve küllî bir şer, bu zararın giderilmesi için bir insanın yahut küçük bir gurubun hakkının çiğnenmesi ise cüz’î bir şerdir. Küllî şerden kurtulmak için cüz’î şerri kabul etmek ise ehven-i şer ile amel etmek demektir ve adalet-i izafiyenin esasıdır.

Adalet-i mahzada ise bir şahıs kendi rızasıyla hakkından vazgeçmediği müddetçe, bütün insanların faydası için de olsa onun hakkı elinden alınamaz.