İran'ın arabuluculuk teklifinin arkasındaki plan
Fatih Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Doç. Dr. Savaş Genç, Esed'in kimyasal silah kullanmasının ardından bölgede meydana gelebilecek muhtemel senaryolara dair ilginç iddialarda bulundu. Genç'e göre Ortadoğu'da 600 milyar dolar İran parası dolaşıyor.
Fatih Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Doç. Dr. Savaş Genç, Esed'in kimyasal silah kullanmasının ardından bölgede meydana gelebilecek muhtemel senaryolara dair ilginç iddialarda bulundu. Genç'e göre Ortadoğu'da 600 milyar dolar İran parası dolaşıyor. Seda Şimşek'in röportajı
İran'ın arabuluculuk teklifinin arkasındaki planı deşifre eden Doç. Dr Savaş Genç, "Ruhani, Arap atıyla doludizgin Batı'ya koşuyor" diye konuştu.
SuÂ*riÂ*ye kriÂ*ziÂ*nin baÅŸÂ*laÂ*dıÂ*ğı günÂ*lerÂ*den bu güÂ*ne MosÂ*koÂ*va ile WasÂ*hingÂ*ton araÂ*sınÂ*daÂ*ki meÂ*saÂ*fe gün geçÂ*tikÂ*çe yaÂ*kınÂ*laÅŸÂ*tı. BaÅŸÂ*ta RusÂ*ya olÂ*mak üzeÂ*re Ä°ran ve Esed, geÂ*rek MıÂ*sır darÂ*beÂ*si geÂ*rekÂ*se kimÂ*yaÂ*sal siÂ*lah kulÂ*laÂ*nıÂ*mı sonÂ*raÂ*sı BaÂ*tıÂ*'nın OrÂ*taÂ*doÂ*ÄŸu poÂ*liÂ*tiÂ*ka ve bekÂ*lenÂ*tiÂ*leÂ*riÂ*ni çok doÄŸÂ*ru ve seÂ*ri bir ÅŸeÂ*kilÂ*de okuÂ*duÂ*lar. OrÂ*tak bir çöÂ*züm plaÂ*nınÂ*da uzÂ*laÂ*şıÂ*laÂ*biÂ*leÂ*ceÂ*ÄŸiÂ*ni gösÂ*terÂ*diÂ*ler.
Ä°ran ve RusÂ*ya, BaÂ*tıÂ*lı ülÂ*keÂ*leÂ*re "biz de SuÂ*riÂ*yeÂ*'de tıpÂ*kı siÂ*zin MıÂ*sıÂ*r'Â*da isÂ*teÂ*meÂ*diÂ*ÄŸiÂ*niz giÂ*bi SünÂ*ni Ä°sÂ*lamÂ*cıÂ*laÂ*rın eliyÂ*le geÂ*leÂ*cek deÂ*mokÂ*raÂ*siÂ*yi isÂ*teÂ*miÂ*yoÂ*ruz. OrÂ*taÂ*doÂ*ÄŸuÂ*'yu güçÂ*leÂ*riÂ*miÂ*zi birÂ*leÅŸÂ*tiÂ*reÂ*rek fabÂ*riÂ*ka ayarÂ*laÂ*rıÂ*na geÂ*ri dönÂ*düÂ*reÂ*biÂ*liÂ*riÂ*z" deÂ*diÂ*ler. YaÂ*ni, OrÂ*taÂ*doÂ*ÄŸu, Ä°ran-RusÂ*ya ve BaÂ*tıÂ*lı deÂ*mokÂ*raÂ*siÂ*ler eliyÂ*le fabÂ*riÂ*ka ayarÂ*laÂ*rıÂ*na geÂ*ri dönÂ*düÂ*rüÂ*lüÂ*yor.
YENÄ°DEN ÅžEKÄ°LLENECEK
*YaÂ*ni fabÂ*riÂ*ka ayarÂ*laÂ*rınÂ*dan anÂ*laÂ*dıÂ*ğıÂ*mız ÅŸey, Camp DaÂ*vid düÂ*zeÂ*ni mi?
BiÂ*reyÂ*sel özÂ*gürÂ*lükÂ*leÂ*rin iyiÂ*leÅŸÂ*tiÂ*rilÂ*diÂ*ÄŸi, sanÂ*dıÂ*ğın sisÂ*tem içinÂ*de daÂ*ha ÅŸefÂ*faf ve göÂ*reÂ*ceÂ*li olaÂ*rak kısÂ*men daÂ*ha etÂ*kin olÂ*duÂ*ÄŸu ama merÂ*keÂ*zinÂ*de Ä°sÂ*raÂ*il'Â*in ve enerÂ*ji naÂ*kil hatÂ*laÂ*rıÂ*nın güÂ*venÂ*liÂ*ÄŸiÂ*nin olÂ*duÂ*ÄŸu OrÂ*taÂ*doÂ*ÄŸu, post Arap BaÂ*haÂ*rı döÂ*neÂ*minÂ*de yeÂ*niÂ*den ÅŸeÂ*kilÂ*lenÂ*diÂ*rilÂ*meÂ*ye çaÂ*lıÂ*şıÂ*laÂ*cak.
*YaÂ*ni post Arap BaÂ*haÂ*rı döÂ*neÂ*mi ile Ä°ran da kurÂ*tuÂ*laÂ*cak mı?
Ä°ran tıpÂ*kı Ä°sÂ*raÂ*il giÂ*bi Arap soÂ*kak haÂ*reÂ*ketÂ*leÂ*rinÂ*den teÂ*dirÂ*gin olÂ*du. BaÅŸÂ*lanÂ*gıçÂ*ta, doÂ*miÂ*no etÂ*kiÂ*siÂ*ni kenÂ*di topÂ*rakÂ*laÂ*rıÂ*na ulaÅŸÂ*maÂ*maÂ*sı için soÂ*kak haÂ*reÂ*ketÂ*leÂ*riÂ*ni, Ä°ran devÂ*riÂ*miÂ*nin etÂ*kiÂ*sinÂ*de yeÂ*ni bir Ä°sÂ*lam röÂ*neÂ*sanÂ*sı olaÂ*rak gösÂ*terÂ*meÂ*ye çaÂ*lışÂ*tı.
DevÂ*riÂ*len doÂ*miÂ*no taÅŸÂ*laÂ*rı SuÂ*riÂ*yeÂ*'ye gelÂ*diÂ*ÄŸinÂ*de ise soÂ*kakÂ*ta MüsÂ*lüÂ*manÂ*laÂ*ra desÂ*tek olÂ*makÂ*tanÂ*sa seÂ*küÂ*ler Esed yöÂ*neÂ*tiÂ*miÂ*nin yaÂ*nınÂ*da Ä°sÂ*raÂ*il ile birÂ*likÂ*te taÂ*vır alaÂ*rak rayÂ*dan çıÂ*kan OrÂ*taÂ*doÂ*ÄŸuÂ*'yu BaÂ*tıÂ*'ya yaÂ*kınÂ*laÅŸÂ*mak için bir ensÂ*trüÂ*man olaÂ*rak kulÂ*lanÂ*maÂ*ya baÅŸÂ*laÂ*dı. 3 seÂ*ne önÂ*ce OrÂ*taÂ*doÂ*ÄŸuÂ*'nun yüÂ*züÂ*nü çeÂ*virÂ*diÂ*ÄŸi ve suÂ*laÂ*rın akÂ*tıÂ*ğı isÂ*tiÂ*kaÂ*metÂ*te buÂ*luÂ*nan akÂ*tör TürÂ*kiÂ*yeÂ*'yÂ*di, post Arap BaÂ*haÂ*rı döÂ*nemÂ*de çıÂ*karÂ*lar ekÂ*seÂ*ninÂ*de bu roÂ*lü Ä°ran üstÂ*lenÂ*meÂ*ye çaÂ*lıÂ*ÅŸaÂ*cak.
RUHANÄ° BATI'YA KOÅžUYOR
*RuÂ*haÂ*ni, Ä°raÂ*n'Â*ın TürÂ*kiÂ*yeÂ*'nin roÂ*lüÂ*nü üstÂ*lenÂ*me terÂ*ciÂ*hiÂ*nin orÂ*taÂ*ya çıÂ*karÂ*dıÂ*ğı bir akÂ*tör mü?
TahÂ*ran reÂ*jiÂ*mi, çaÂ*tışÂ*ma ve gerÂ*ginÂ*likÂ*le ulusÂ*laÂ*raÂ*raÂ*sı sisÂ*temÂ*de alaÂ*biÂ*leÂ*ceÂ*ÄŸi yoÂ*lun soÂ*nuÂ*na gelÂ*diÂ*ÄŸiÂ*ni görÂ*dü. RuÂ*haÂ*ni terÂ*ciÂ*hi post Arap BaÂ*haÂ*rı döÂ*nemÂ*de, Ä°raÂ*n'Â*ın oyÂ*naÂ*mak isÂ*teÂ*diÂ*ÄŸi roÂ*le daÂ*ir bir terÂ*cihÂ*tir.
Ä°sÂ*raÂ*il'Â*in varÂ*lıÂ*ğıÂ*nı kaÂ*bul eden, SuuÂ*di AraÂ*bisÂ*tan ile baÂ*rışÂ*maÂ*ya haÂ*zır olÂ*duÂ*ÄŸuÂ*nu açıkÂ*laÂ*yan, yaÂ*ni komÂ*ÅŸu ve bölÂ*ge ülÂ*keÂ*leÂ*riyÂ*le sıÂ*fır soÂ*run yaÂ*ÅŸaÂ*mak isÂ*teÂ*diÂ*ÄŸiÂ*ni söyÂ*leÂ*yen Ä°ran, buÂ*nu TürÂ*kiÂ*ye giÂ*bi deÂ*ÄŸerÂ*ler ekÂ*seÂ*ninÂ*de yapÂ*maÂ*sa da yeÂ*ni OrÂ*taÂ*doÂ*ÄŸuÂ*'ya has kuÂ*ralÂ*lar çerÂ*çeÂ*veÂ*sinÂ*de yapÂ*maÂ*ya çaÂ*lışÂ*makÂ*ta.
Ä°ran, şüpÂ*heÂ*siz OrÂ*taÂ*doÂ*ÄŸuÂ*'nun deÂ*ÄŸiÂ*ÅŸiÂ*mi için moÂ*del bir ülÂ*ke deÂ*ÄŸilÂ*dir ama esÂ*ki moÂ*del OrÂ*taÂ*doÂ*ÄŸuÂ*'nun fabÂ*riÂ*ka ayarÂ*laÂ*rıÂ*na döÂ*neÂ*rek yoÂ*luÂ*na deÂ*vam etÂ*meÂ*si adıÂ*na BaÂ*tıÂ*'nın mecÂ*buÂ*ri bir partÂ*neÂ*riÂ*dir.
Dün AhÂ*meÂ*diÂ*neÂ*jaÂ*t'Â*ın koÂ*nuÅŸÂ*tuÂ*ÄŸu BM GeÂ*nel KuÂ*ruÂ*luÂ*'nÂ*da dipÂ*loÂ*matÂ*lar bir bir saÂ*loÂ*nu terk ederÂ*ken buÂ*gün RuÂ*haÂ*ni, WasÂ*hingÂ*ton PosÂ*t'Â*ta. ObaÂ*ma, Ä°ran gaÂ*zeÂ*teÂ*leÂ*riÂ*ne röÂ*porÂ*taj veÂ*rirÂ*ken, FranÂ*sa CumÂ*hurÂ*baÅŸÂ*kaÂ*nı HolÂ*lanÂ*de, RuÂ*haÂ*ni ile ranÂ*deÂ*vuÂ*laÅŸÂ*tı. Çok kıÂ*sa zaÂ*man içinÂ*de RuÂ*haÂ*ni, ObaÂ*ma ile göÂ*rüÂ*şürÂ*se kimÂ*se ÅŸaÂ*şırÂ*maÂ*sın. OrÂ*taÂ*doÂ*ÄŸuÂ*'da Ä°ran poÂ*tanÂ*siÂ*yel soÂ*run çıÂ*kartÂ*ma güÂ*cüÂ*nü gösÂ*teÂ*reÂ*rek göz arÂ*dı edilÂ*meÂ*meÂ*si geÂ*reÂ*ken bir bölÂ*geÂ*sel güç olÂ*duÂ*ÄŸuÂ*nu ulusÂ*laÂ*raÂ*raÂ*sı sisÂ*teÂ*me kaÂ*bul etÂ*tirÂ*miÅŸÂ*tir. RuÂ*haÂ*ni Arap atıyÂ*la doÂ*ludizÂ*gin BaÂ*tıÂ*'ya koÂ*ÅŸuÂ*yor ve BaÂ*tı, bu tabÂ*loÂ*dan olÂ*dukÂ*ça mutÂ*lu.
NÜKLEERDEN VAZGEÇER
ObaÂ*ma SuÂ*riÂ*yeÂ*'ye kimÂ*yaÂ*sal siÂ*lah kulÂ*laÂ*nıÂ*mı için müÂ*daÂ*haÂ*leÂ*ye daÂ*ir yapÂ*tıÂ*ğı koÂ*nuÅŸÂ*maÂ*larÂ*da hep Ä°raÂ*n'Â*ı iÅŸaÂ*ret etÂ*ti ama.
Bir sonÂ*raÂ*ki hamÂ*leÂ*de, yeÂ*ni OrÂ*taÂ*doÂ*ÄŸu ÅŸartÂ*laÂ*rınÂ*da Ä°ran taÂ*lep etÂ*tikÂ*leÂ*riÂ*ni alaÂ*biÂ*lirÂ*se Ä°sÂ*raÂ*il için belÂ*ki de hiçÂ*bir zaÂ*man tehÂ*dit olÂ*maÂ*yaÂ*cak olan nükÂ*leÂ*er progÂ*raÂ*mınÂ*dan kaÂ*deÂ*meÂ*li olaÂ*rak vazÂ*geÂ*çeÂ*biÂ*lir.
Ortadoğu'da 600 milyar dolar İran parası dolaşıyor
*İran Mısır'daki darbeye sevindi mi?
Tahran yönetimi uzun süre Mursi'yi kontrol altında tutmaya çalıştı. Tahran, Mısır üzerinde etkinliğini artırmasını sağlayacak şartların temin edilmesi karşılığında Mursi'ye çok ciddi miktarda maddi destek vermeyi teklif etti. En zor günlerinde bile Mursi bu teklifi kabul etmedi.
Şimdiki Mısır yönetimi de Katar'a yardımı iade ediyor. İran, Ortadoğu'da etkinlik alanını sınırlandırabilecek İhvan hareketinin tasfiye edilmesini, farklı ülkelerde de başarısızlığa mahkûm edilmesini büyük bir sevinçle karşıladı. Mısır'da sadece Mursi devrilmedi, Batı'nın demokrasi duyarlılığı da devrildi.
Mısır darbesi Tahran için aynı zamanda Suriye'de aşağı yukarı kendisinin arzuladığı bir finalin habercisi oldu. Türkiye, istikrarlı, öngörülebilir, demokratik ve şeffaf bir Ortadoğu'dan büyüyerek çıkabilir.
Körfez ülkeleri ise enerji fiyatları bu seviyede devam ettiği sürece bu tür ön şartlara dayalı hesaplar yapmak zorunda değiller. İran basınında Ahmedinejad döneminde 8 yılda 600 milyar dolar ülkeden para çıkışı olduğuna ve bunun bir miktarının Türkiye'ye geldiğine dair haberler çıktı. Eğer bu haberler doğruysa, bölgede bir yerlerde İran parası dolaşıyor.
Suni Camp David sistemi derebeyliklere çevriliyor
*Ortadoğu'da özgürlük ateşi mi mezhep ve kimlik ateşi mi tutuşturuldu?
2. Körfez Savaşı, ardından Suriye'de mezhepsel ve etnik eksende şekillenen iç savaş, Ortadoğu'nun kodlarıyla oynamış oldu, genetiğine müdahalede bulunuldu. Bugün, Gürcistan dahil olmak üzere Türkiye'nin etrafında milli devletler yerini yavaş yavaş otonom gruplara bırakmaya başladı, şüphesiz bu Ankara için yeni ve içinde çok daha büyük riskler barındıran güvenlik politikaları anlamına geliyor.
*Ortadoğu'da derebeylikler dönemi mi başlıyor?
Suni Camp David sistemi, çatışmalar ekseninde etnik ve mezhepsel derebeyliklere evriliyor ama bu da tıpkı Avrupa'da olduğu gibi sürdürülebilir değil. Kutsal Roma İmparatorluğu'ndan sonra Avrupa'da düzinelerce derebeylik ve feodal yapı oluştu.
Çok büyük ve uzun savaşlar sonrasında milli devletlerin egemenliklerini Brüksel'e devrettikleri Birleşik Avrupa fikri doğdu. Şüphesiz Rönesans, reform, aydınlanma, sanayi devrimi gibi süreçleri içinden çıkartamayan Ortadoğu'da paralel senaryolardan bahsedemesek de, düşüş ve parçalanma döneminin Ortadoğu'da da bir yerlerde durdurmanın yolları aranacaktır.
Esed Batı'yı test etmiş olabilir
Esed ordusunun Şam'da mevzi kaybettiği günlerde bile kimyasal silaha başvurmadığını söyleyen Doç. Dr. Savaş Genç, "Esed, kimyasal silahlarla Batı'yı test etmiş olabilir" dedi.
*KimÂ*yaÂ*sal siÂ*lahÂ*laÂ*rın deÂ*neÂ*tiÂ*me açılÂ*maÂ*sı SuÂ*riÂ*ye kriÂ*ziÂ*nin çöÂ*zülÂ*meÂ*si için bir baÅŸÂ*lanÂ*gıç mı?
SuÂ*riÂ*ye kriÂ*ziÂ*nin çöÂ*zülÂ*meÂ*si için bir baÅŸÂ*lanÂ*gıç deÂ*ÄŸil ama kriÂ*ziÂ*n hanÂ*gi ekÂ*sen ve deÂ*ÄŸerÂ*ler üzeÂ*rinÂ*de çöÂ*züÂ*leÂ*ceÂ*ÄŸiÂ*ne yöÂ*neÂ*lik önemÂ*li ipuçÂ*laÂ*rı veÂ*ren soÂ*mut bir geÂ*liÅŸÂ*me. KimÂ*yaÂ*sal siÂ*lahÂ*laÂ*rın kulÂ*laÂ*nıÂ*mı sonÂ*raÂ*sınÂ*da haÂ*reÂ*kât planÂ*laÂ*nırÂ*ken ObaÂ*ma, ısÂ*rarÂ*la haÂ*reÂ*kâÂ*tın sıÂ*nırÂ*lı ve süÂ*re olaÂ*rak liÂ*mitÂ*li olaÂ*caÂ*ğıÂ*nı deÂ*faÂ*larÂ*ca beÂ*lirtÂ*ti ve keÂ*sinÂ*likÂ*le SuÂ*riÂ*yeÂ*'de reÂ*jim deÂ*ÄŸiÂ*ÅŸikÂ*liÂ*ÄŸiÂ*ne gitÂ*meÂ*yeÂ*cekÂ*leÂ*riÂ*ni, öyÂ*le bir amaçÂ*laÂ*rıÂ*nın olÂ*maÂ*dıÂ*ğıÂ*nın teÂ*miÂ*naÂ*tıÂ*nı verÂ*di. Birçok uzÂ*man Ä°sÂ*raÂ*il'Â*in SuÂ*riÂ*yeÂ*'deÂ*ki terÂ*cihÂ*leÂ*riÂ*ne baÂ*kaÂ*rak birçoÂ*ÄŸuÂ*muÂ*zun kimÂ*yaÂ*sal siÂ*lah kriÂ*zi akaÂ*binÂ*de anÂ*cak göÂ*reÂ*bilÂ*dikÂ*leÂ*riÂ*ni baÂ*şınÂ*dan beÂ*ri söyÂ*lüÂ*yorÂ*du.
*Ä°sÂ*raÂ*il'Â*in isÂ*teÂ*diÂ*ÄŸi nokÂ*taÂ*ya mı evÂ*rilÂ*di SuÂ*riÂ*ye kriÂ*zi?
Ä°sÂ*raÂ*ilÂ*li kaÂ*rar alıÂ*cıÂ*lar, "Biz taÂ*nıÂ*dıÂ*ğıÂ*mız düşÂ*maÂ*nı, yaÂ*ni EseÂ*d'Â*i taÂ*nıÂ*maÂ*dıÂ*ğıÂ*mıÂ*za terÂ*cih edeÂ*riÂ*z" diÂ*yeÂ*rek SuÂ*riÂ*yeÂ*'de bir terÂ*cih yapÂ*mak zoÂ*runÂ*da kalÂ*dıkÂ*laÂ*rı gün EseÂ*d'Â*i terÂ*cih edeÂ*cekÂ*leÂ*riÂ*nin sinÂ*yalÂ*leÂ*riÂ*ni veÂ*riÂ*yorÂ*larÂ*dı. YiÂ*ne SuÂ*riÂ*ye soÂ*ruÂ*nuÂ*nun baÅŸÂ*laÂ*dıÂ*ğı Mart 2011'den beÂ*ri Tel Aviv ve WasÂ*hingÂ*toÂ*n'Â*un ısÂ*rarÂ*la dikÂ*kat çekÂ*tikÂ*leÂ*ri, alÂ*tıÂ*nı çizÂ*dikÂ*leÂ*ri en önemÂ*li huÂ*sus kimÂ*yaÂ*sal siÂ*lahÂ*larÂ*dı.
*NeÂ*den kimÂ*yaÂ*sal siÂ*lahÂ*lar BaÅŸkan ObaÂ*maÂ*'nın kırÂ*mıÂ*zı çizÂ*giÂ*siyÂ*di?
SuÂ*riÂ*yeÂ*li siÂ*vilÂ*leÂ*ri deÂ*ÄŸil de Ä°sÂ*raÂ*ilÂ*li siÂ*vilÂ*leÂ*ri düÂ*şünÂ*düÂ*ğü için. EseÂ*d'Â*in elinÂ*deÂ*ki kimÂ*yaÂ*sal siÂ*lahÂ*laÂ*rın baÅŸÂ*ta HizÂ*bulÂ*lah olÂ*mak üzeÂ*re Ä°sÂ*raÂ*il karÂ*şıÂ*tı aşıÂ*rı Ä°sÂ*lamÂ*cı grupÂ*laÂ*rın eliÂ*ne geçÂ*meÂ*si en büÂ*yük enÂ*diÂ*ÅŸeÂ*leÂ*ri.
*Esed kimÂ*yaÂ*sal siÂ*lah kulÂ*laÂ*naÂ*rak bu kimÂ*yaÂ*sal siÂ*lahÂ*laÂ*rın Ä°sÂ*raÂ*il karÂ*şıÂ*tı aşıÂ*rı Ä°sÂ*lamÂ*cı grupÂ*laÂ*rın eliÂ*ne geÂ*çeÂ*biÂ*leÂ*ceÂ*ÄŸi risÂ*kiÂ*ni mi gösÂ*terÂ*di onÂ*laÂ*ra?
Çok sıÂ*kışÂ*tıÂ*ğı, ÅžaÂ*m'Â*da mevÂ*zi kayÂ*betÂ*tiÂ*ÄŸi günÂ*lerÂ*de biÂ*le bu yoÂ*ÄŸunÂ*lukÂ*ta kimÂ*yaÂ*sal siÂ*laÂ*ha baÅŸÂ*vurÂ*maÂ*mışÂ*tı. Esed, kimÂ*yaÂ*sal siÂ*lahÂ*larÂ*la BaÂ*tıÂ*'yı test etÂ*miÅŸ olaÂ*biÂ*lir ve bu test sonÂ*raÂ*sı SuÂ*riÂ*yeÂ*'de kenÂ*di planÂ*laÂ*rıÂ*na yaÂ*kın niÂ*haÂ*i bir çöÂ*züÂ*mün seÂ*narÂ*yoÂ*su da yaÂ*zılÂ*mış olaÂ*biÂ*lir.
ABD VE Ä°SÂ*RAÂ*Ä°L'Â*Ä°N SUÂ*RÄ°Â*YE HAÂ*YAÂ*LÄ°
*ABD ve Ä°sÂ*raÂ*il'Â*in naÂ*sıl bir SuÂ*riÂ*ye haÂ*yaÂ*li var?
ABD ve Ä°sÂ*raÂ*il farkÂ*lı düşÂ*manÂ*laÂ*rıÂ*nı SuÂ*riÂ*yeÂ*'deÂ*ki çaÂ*tışÂ*maÂ*laÂ*rınÂ*dan ve doÂ*laÂ*yıÂ*sıyÂ*la çaÂ*tışÂ*maÂ*laÂ*rın uzaÂ*maÂ*sınÂ*dan ve Ä°sÂ*raÂ*il için güÂ*venÂ*lik tehÂ*diÂ*di oluÅŸÂ*turÂ*maÂ*yaÂ*cak kaÂ*dar zaÂ*yıfÂ*laÂ*maÂ*laÂ*rınÂ*dan memÂ*nun. AvÂ*ruÂ*pa ülÂ*keÂ*leÂ*riÂ*nin kaÂ*muÂ*oyÂ*laÂ*rınÂ*da OrÂ*taÂ*doÂ*ÄŸuÂ*'da herÂ*hanÂ*gi yeÂ*ni bir opeÂ*rasÂ*yon desÂ*tek bulÂ*muÂ*yor. RusÂ*ya-Çin itÂ*tiÂ*faÂ*kınÂ*dan çeÂ*kinÂ*dikÂ*leÂ*ri için SuÂ*riÂ*ye soÂ*ruÂ*nunÂ*da akÂ*tif rol alÂ*ma heÂ*defÂ*leÂ*ri ve planÂ*laÂ*rı yok. GeÂ*çen seÂ*ne SuuÂ*di AraÂ*bisÂ*tan, EseÂ*d'Â*in devÂ*rilÂ*meÂ*si karÂ*şıÂ*lıÂ*ğınÂ*da RusÂ*yaÂ*'dan çok yükÂ*lü siÂ*lah saÂ*tın alaÂ*biÂ*leÂ*ceÂ*ÄŸi vaaÂ*dinÂ*de buÂ*lunÂ*du.
PuÂ*tin bu kârÂ*lı tekÂ*liÂ*fi kaÂ*bul etÂ*meÂ*di. FazÂ*la idÂ*diÂ*alı olaÂ*biÂ*lir ama muhÂ*teÂ*meÂ*len SuuÂ*di AraÂ*bisÂ*tan bu tekÂ*liÂ*fi WasÂ*hingÂ*toÂ*n'Â*a yapÂ*sayÂ*dı onÂ*lar da kaÂ*bul etÂ*mezÂ*di. YaÂ*ni, ABÂ*D'Â*nin üsÂ*tüÂ*ne kâr edeÂ*biÂ*leÂ*ceÂ*ÄŸi bir anÂ*laÅŸÂ*mayÂ*la biÂ*le Esed staÂ*tüÂ*koÂ*suÂ*nu veÂ*ya yöÂ*neÂ*tiÂ*miÂ*ni deÂ*ÄŸiÅŸÂ*tirÂ*meÂ*yi kaÂ*bul etÂ*meÂ*yeÂ*ceÂ*ÄŸiÂ*ni idÂ*diÂ*a edeÂ*biÂ*liÂ*riz.
AlÂ*terÂ*naÂ*tifÂ*leÂ*riyÂ*la muÂ*kaÂ*yeÂ*se edilÂ*diÂ*ÄŸinÂ*de Esed yöÂ*neÂ*tiÂ*mi BaÂ*tı için hâÂ*lâ daÂ*ha seÂ*küÂ*ler ve daÂ*ha önÂ*göÂ*rüÂ*leÂ*biÂ*lir. Son 2,5 yıl içinÂ*de SuÂ*riÂ*yeÂ*'nin DostÂ*laÂ*rı GruÂ*bu topÂ*lanÂ*tıÂ*laÂ*rıÂ*na kaÂ*tıÂ*lan ülÂ*keÂ*leÂ*rin SuÂ*riÂ*ye haÂ*yalÂ*leÂ*riÂ*nin çok da dosÂ*taÂ*ne olÂ*maÂ*dıÂ*ğı göÂ*rüÂ*lüÂ*yor. En az SuÂ*riÂ*ye cepÂ*heÂ*sinÂ*de çaÂ*tıÂ*ÅŸan farkÂ*lı muÂ*haÂ*lif grupÂ*lar kaÂ*dar birÂ*birÂ*leÂ*rinÂ*den farkÂ*lıÂ*lar.
Ömrünü hiç kimse garanti edemez
*Suriye'de Esed'siz bir çözüm arayışı rafa mı kaldırıldı?
Muhaliflerin Esed'i deviremeyeceği, Esed'in de tüm Suriye'ye tam hâkim olamayacağı görüldü. Makul bir ateşkes ve sonrası yeni Suriye'nin masa üstünde şekillendirilmesi gerekiyor. Silahları susturup, sonra Suriyelilerin arabulucular vasıtasıyla yeni Suriye'nin şartlarını konuşulmalı. Bu, Esed'li ya da Baas'lı bir çözüm demek. Uluslararası kamuoyu muhaliflerin başat olduğu bir çözümü alternatifler arasında görmüyor.
*Esed paçayı kurtardı mı?
Muhaliflerle yaptığım görüşmelerden çıkardığım sonuç şu: Çatışmalar bir barış anlaşması ve tepede bir uzlaşı olsa bile uzun yıllar devam edecek. On binlerce insan ölürken, yüz binlerce insan da yakınlarını, evlatlarını kaybetti.
Ortadoğu'da silahla başlayan kan davalarını masa başında kısa sürede bitirmek mümkün olmuyor. Esed'in geri kalan ömrünü ve iktidarını kimse garanti edemez. Lâkin, Suriye'nin tamamını yöneten, güçlü, tüm sokaklarda resmi ve heykelleri olan Esed rejimi tarihe karışmıştır.
Suriye ırmağında Esed rejiminin ikinci kez yıkanma şansı yok. Esed ve Baas, İran ve Rusya'dan aldıkları aktif destek sayesinde ülke yönetiminde olacak ama hiçbir zaman eski gücüne kavuşamayacak.
Kaynak: BUGÃœN GAZETESÄ°
Fatih Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Doç. Dr. Savaş Genç, Esed'in kimyasal silah kullanmasının ardından bölgede meydana gelebilecek muhtemel senaryolara dair ilginç iddialarda bulundu. Genç'e göre Ortadoğu'da 600 milyar dolar İran parası dolaşıyor.
Fatih Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Doç. Dr. Savaş Genç, Esed'in kimyasal silah kullanmasının ardından bölgede meydana gelebilecek muhtemel senaryolara dair ilginç iddialarda bulundu. Genç'e göre Ortadoğu'da 600 milyar dolar İran parası dolaşıyor. Seda Şimşek'in röportajı
İran'ın arabuluculuk teklifinin arkasındaki planı deşifre eden Doç. Dr Savaş Genç, "Ruhani, Arap atıyla doludizgin Batı'ya koşuyor" diye konuştu.
SuÂ*riÂ*ye kriÂ*ziÂ*nin baÅŸÂ*laÂ*dıÂ*ğı günÂ*lerÂ*den bu güÂ*ne MosÂ*koÂ*va ile WasÂ*hingÂ*ton araÂ*sınÂ*daÂ*ki meÂ*saÂ*fe gün geçÂ*tikÂ*çe yaÂ*kınÂ*laÅŸÂ*tı. BaÅŸÂ*ta RusÂ*ya olÂ*mak üzeÂ*re Ä°ran ve Esed, geÂ*rek MıÂ*sır darÂ*beÂ*si geÂ*rekÂ*se kimÂ*yaÂ*sal siÂ*lah kulÂ*laÂ*nıÂ*mı sonÂ*raÂ*sı BaÂ*tıÂ*'nın OrÂ*taÂ*doÂ*ÄŸu poÂ*liÂ*tiÂ*ka ve bekÂ*lenÂ*tiÂ*leÂ*riÂ*ni çok doÄŸÂ*ru ve seÂ*ri bir ÅŸeÂ*kilÂ*de okuÂ*duÂ*lar. OrÂ*tak bir çöÂ*züm plaÂ*nınÂ*da uzÂ*laÂ*şıÂ*laÂ*biÂ*leÂ*ceÂ*ÄŸiÂ*ni gösÂ*terÂ*diÂ*ler.
Ä°ran ve RusÂ*ya, BaÂ*tıÂ*lı ülÂ*keÂ*leÂ*re "biz de SuÂ*riÂ*yeÂ*'de tıpÂ*kı siÂ*zin MıÂ*sıÂ*r'Â*da isÂ*teÂ*meÂ*diÂ*ÄŸiÂ*niz giÂ*bi SünÂ*ni Ä°sÂ*lamÂ*cıÂ*laÂ*rın eliyÂ*le geÂ*leÂ*cek deÂ*mokÂ*raÂ*siÂ*yi isÂ*teÂ*miÂ*yoÂ*ruz. OrÂ*taÂ*doÂ*ÄŸuÂ*'yu güçÂ*leÂ*riÂ*miÂ*zi birÂ*leÅŸÂ*tiÂ*reÂ*rek fabÂ*riÂ*ka ayarÂ*laÂ*rıÂ*na geÂ*ri dönÂ*düÂ*reÂ*biÂ*liÂ*riÂ*z" deÂ*diÂ*ler. YaÂ*ni, OrÂ*taÂ*doÂ*ÄŸu, Ä°ran-RusÂ*ya ve BaÂ*tıÂ*lı deÂ*mokÂ*raÂ*siÂ*ler eliyÂ*le fabÂ*riÂ*ka ayarÂ*laÂ*rıÂ*na geÂ*ri dönÂ*düÂ*rüÂ*lüÂ*yor.
YENÄ°DEN ÅžEKÄ°LLENECEK
*YaÂ*ni fabÂ*riÂ*ka ayarÂ*laÂ*rınÂ*dan anÂ*laÂ*dıÂ*ğıÂ*mız ÅŸey, Camp DaÂ*vid düÂ*zeÂ*ni mi?
BiÂ*reyÂ*sel özÂ*gürÂ*lükÂ*leÂ*rin iyiÂ*leÅŸÂ*tiÂ*rilÂ*diÂ*ÄŸi, sanÂ*dıÂ*ğın sisÂ*tem içinÂ*de daÂ*ha ÅŸefÂ*faf ve göÂ*reÂ*ceÂ*li olaÂ*rak kısÂ*men daÂ*ha etÂ*kin olÂ*duÂ*ÄŸu ama merÂ*keÂ*zinÂ*de Ä°sÂ*raÂ*il'Â*in ve enerÂ*ji naÂ*kil hatÂ*laÂ*rıÂ*nın güÂ*venÂ*liÂ*ÄŸiÂ*nin olÂ*duÂ*ÄŸu OrÂ*taÂ*doÂ*ÄŸu, post Arap BaÂ*haÂ*rı döÂ*neÂ*minÂ*de yeÂ*niÂ*den ÅŸeÂ*kilÂ*lenÂ*diÂ*rilÂ*meÂ*ye çaÂ*lıÂ*şıÂ*laÂ*cak.
*YaÂ*ni post Arap BaÂ*haÂ*rı döÂ*neÂ*mi ile Ä°ran da kurÂ*tuÂ*laÂ*cak mı?
Ä°ran tıpÂ*kı Ä°sÂ*raÂ*il giÂ*bi Arap soÂ*kak haÂ*reÂ*ketÂ*leÂ*rinÂ*den teÂ*dirÂ*gin olÂ*du. BaÅŸÂ*lanÂ*gıçÂ*ta, doÂ*miÂ*no etÂ*kiÂ*siÂ*ni kenÂ*di topÂ*rakÂ*laÂ*rıÂ*na ulaÅŸÂ*maÂ*maÂ*sı için soÂ*kak haÂ*reÂ*ketÂ*leÂ*riÂ*ni, Ä°ran devÂ*riÂ*miÂ*nin etÂ*kiÂ*sinÂ*de yeÂ*ni bir Ä°sÂ*lam röÂ*neÂ*sanÂ*sı olaÂ*rak gösÂ*terÂ*meÂ*ye çaÂ*lışÂ*tı.
DevÂ*riÂ*len doÂ*miÂ*no taÅŸÂ*laÂ*rı SuÂ*riÂ*yeÂ*'ye gelÂ*diÂ*ÄŸinÂ*de ise soÂ*kakÂ*ta MüsÂ*lüÂ*manÂ*laÂ*ra desÂ*tek olÂ*makÂ*tanÂ*sa seÂ*küÂ*ler Esed yöÂ*neÂ*tiÂ*miÂ*nin yaÂ*nınÂ*da Ä°sÂ*raÂ*il ile birÂ*likÂ*te taÂ*vır alaÂ*rak rayÂ*dan çıÂ*kan OrÂ*taÂ*doÂ*ÄŸuÂ*'yu BaÂ*tıÂ*'ya yaÂ*kınÂ*laÅŸÂ*mak için bir ensÂ*trüÂ*man olaÂ*rak kulÂ*lanÂ*maÂ*ya baÅŸÂ*laÂ*dı. 3 seÂ*ne önÂ*ce OrÂ*taÂ*doÂ*ÄŸuÂ*'nun yüÂ*züÂ*nü çeÂ*virÂ*diÂ*ÄŸi ve suÂ*laÂ*rın akÂ*tıÂ*ğı isÂ*tiÂ*kaÂ*metÂ*te buÂ*luÂ*nan akÂ*tör TürÂ*kiÂ*yeÂ*'yÂ*di, post Arap BaÂ*haÂ*rı döÂ*nemÂ*de çıÂ*karÂ*lar ekÂ*seÂ*ninÂ*de bu roÂ*lü Ä°ran üstÂ*lenÂ*meÂ*ye çaÂ*lıÂ*ÅŸaÂ*cak.
RUHANÄ° BATI'YA KOÅžUYOR
*RuÂ*haÂ*ni, Ä°raÂ*n'Â*ın TürÂ*kiÂ*yeÂ*'nin roÂ*lüÂ*nü üstÂ*lenÂ*me terÂ*ciÂ*hiÂ*nin orÂ*taÂ*ya çıÂ*karÂ*dıÂ*ğı bir akÂ*tör mü?
TahÂ*ran reÂ*jiÂ*mi, çaÂ*tışÂ*ma ve gerÂ*ginÂ*likÂ*le ulusÂ*laÂ*raÂ*raÂ*sı sisÂ*temÂ*de alaÂ*biÂ*leÂ*ceÂ*ÄŸi yoÂ*lun soÂ*nuÂ*na gelÂ*diÂ*ÄŸiÂ*ni görÂ*dü. RuÂ*haÂ*ni terÂ*ciÂ*hi post Arap BaÂ*haÂ*rı döÂ*nemÂ*de, Ä°raÂ*n'Â*ın oyÂ*naÂ*mak isÂ*teÂ*diÂ*ÄŸi roÂ*le daÂ*ir bir terÂ*cihÂ*tir.
Ä°sÂ*raÂ*il'Â*in varÂ*lıÂ*ğıÂ*nı kaÂ*bul eden, SuuÂ*di AraÂ*bisÂ*tan ile baÂ*rışÂ*maÂ*ya haÂ*zır olÂ*duÂ*ÄŸuÂ*nu açıkÂ*laÂ*yan, yaÂ*ni komÂ*ÅŸu ve bölÂ*ge ülÂ*keÂ*leÂ*riyÂ*le sıÂ*fır soÂ*run yaÂ*ÅŸaÂ*mak isÂ*teÂ*diÂ*ÄŸiÂ*ni söyÂ*leÂ*yen Ä°ran, buÂ*nu TürÂ*kiÂ*ye giÂ*bi deÂ*ÄŸerÂ*ler ekÂ*seÂ*ninÂ*de yapÂ*maÂ*sa da yeÂ*ni OrÂ*taÂ*doÂ*ÄŸuÂ*'ya has kuÂ*ralÂ*lar çerÂ*çeÂ*veÂ*sinÂ*de yapÂ*maÂ*ya çaÂ*lışÂ*makÂ*ta.
Ä°ran, şüpÂ*heÂ*siz OrÂ*taÂ*doÂ*ÄŸuÂ*'nun deÂ*ÄŸiÂ*ÅŸiÂ*mi için moÂ*del bir ülÂ*ke deÂ*ÄŸilÂ*dir ama esÂ*ki moÂ*del OrÂ*taÂ*doÂ*ÄŸuÂ*'nun fabÂ*riÂ*ka ayarÂ*laÂ*rıÂ*na döÂ*neÂ*rek yoÂ*luÂ*na deÂ*vam etÂ*meÂ*si adıÂ*na BaÂ*tıÂ*'nın mecÂ*buÂ*ri bir partÂ*neÂ*riÂ*dir.
Dün AhÂ*meÂ*diÂ*neÂ*jaÂ*t'Â*ın koÂ*nuÅŸÂ*tuÂ*ÄŸu BM GeÂ*nel KuÂ*ruÂ*luÂ*'nÂ*da dipÂ*loÂ*matÂ*lar bir bir saÂ*loÂ*nu terk ederÂ*ken buÂ*gün RuÂ*haÂ*ni, WasÂ*hingÂ*ton PosÂ*t'Â*ta. ObaÂ*ma, Ä°ran gaÂ*zeÂ*teÂ*leÂ*riÂ*ne röÂ*porÂ*taj veÂ*rirÂ*ken, FranÂ*sa CumÂ*hurÂ*baÅŸÂ*kaÂ*nı HolÂ*lanÂ*de, RuÂ*haÂ*ni ile ranÂ*deÂ*vuÂ*laÅŸÂ*tı. Çok kıÂ*sa zaÂ*man içinÂ*de RuÂ*haÂ*ni, ObaÂ*ma ile göÂ*rüÂ*şürÂ*se kimÂ*se ÅŸaÂ*şırÂ*maÂ*sın. OrÂ*taÂ*doÂ*ÄŸuÂ*'da Ä°ran poÂ*tanÂ*siÂ*yel soÂ*run çıÂ*kartÂ*ma güÂ*cüÂ*nü gösÂ*teÂ*reÂ*rek göz arÂ*dı edilÂ*meÂ*meÂ*si geÂ*reÂ*ken bir bölÂ*geÂ*sel güç olÂ*duÂ*ÄŸuÂ*nu ulusÂ*laÂ*raÂ*raÂ*sı sisÂ*teÂ*me kaÂ*bul etÂ*tirÂ*miÅŸÂ*tir. RuÂ*haÂ*ni Arap atıyÂ*la doÂ*ludizÂ*gin BaÂ*tıÂ*'ya koÂ*ÅŸuÂ*yor ve BaÂ*tı, bu tabÂ*loÂ*dan olÂ*dukÂ*ça mutÂ*lu.
NÜKLEERDEN VAZGEÇER
ObaÂ*ma SuÂ*riÂ*yeÂ*'ye kimÂ*yaÂ*sal siÂ*lah kulÂ*laÂ*nıÂ*mı için müÂ*daÂ*haÂ*leÂ*ye daÂ*ir yapÂ*tıÂ*ğı koÂ*nuÅŸÂ*maÂ*larÂ*da hep Ä°raÂ*n'Â*ı iÅŸaÂ*ret etÂ*ti ama.
Bir sonÂ*raÂ*ki hamÂ*leÂ*de, yeÂ*ni OrÂ*taÂ*doÂ*ÄŸu ÅŸartÂ*laÂ*rınÂ*da Ä°ran taÂ*lep etÂ*tikÂ*leÂ*riÂ*ni alaÂ*biÂ*lirÂ*se Ä°sÂ*raÂ*il için belÂ*ki de hiçÂ*bir zaÂ*man tehÂ*dit olÂ*maÂ*yaÂ*cak olan nükÂ*leÂ*er progÂ*raÂ*mınÂ*dan kaÂ*deÂ*meÂ*li olaÂ*rak vazÂ*geÂ*çeÂ*biÂ*lir.
Ortadoğu'da 600 milyar dolar İran parası dolaşıyor
*İran Mısır'daki darbeye sevindi mi?
Tahran yönetimi uzun süre Mursi'yi kontrol altında tutmaya çalıştı. Tahran, Mısır üzerinde etkinliğini artırmasını sağlayacak şartların temin edilmesi karşılığında Mursi'ye çok ciddi miktarda maddi destek vermeyi teklif etti. En zor günlerinde bile Mursi bu teklifi kabul etmedi.
Şimdiki Mısır yönetimi de Katar'a yardımı iade ediyor. İran, Ortadoğu'da etkinlik alanını sınırlandırabilecek İhvan hareketinin tasfiye edilmesini, farklı ülkelerde de başarısızlığa mahkûm edilmesini büyük bir sevinçle karşıladı. Mısır'da sadece Mursi devrilmedi, Batı'nın demokrasi duyarlılığı da devrildi.
Mısır darbesi Tahran için aynı zamanda Suriye'de aşağı yukarı kendisinin arzuladığı bir finalin habercisi oldu. Türkiye, istikrarlı, öngörülebilir, demokratik ve şeffaf bir Ortadoğu'dan büyüyerek çıkabilir.
Körfez ülkeleri ise enerji fiyatları bu seviyede devam ettiği sürece bu tür ön şartlara dayalı hesaplar yapmak zorunda değiller. İran basınında Ahmedinejad döneminde 8 yılda 600 milyar dolar ülkeden para çıkışı olduğuna ve bunun bir miktarının Türkiye'ye geldiğine dair haberler çıktı. Eğer bu haberler doğruysa, bölgede bir yerlerde İran parası dolaşıyor.
Suni Camp David sistemi derebeyliklere çevriliyor
*Ortadoğu'da özgürlük ateşi mi mezhep ve kimlik ateşi mi tutuşturuldu?
2. Körfez Savaşı, ardından Suriye'de mezhepsel ve etnik eksende şekillenen iç savaş, Ortadoğu'nun kodlarıyla oynamış oldu, genetiğine müdahalede bulunuldu. Bugün, Gürcistan dahil olmak üzere Türkiye'nin etrafında milli devletler yerini yavaş yavaş otonom gruplara bırakmaya başladı, şüphesiz bu Ankara için yeni ve içinde çok daha büyük riskler barındıran güvenlik politikaları anlamına geliyor.
*Ortadoğu'da derebeylikler dönemi mi başlıyor?
Suni Camp David sistemi, çatışmalar ekseninde etnik ve mezhepsel derebeyliklere evriliyor ama bu da tıpkı Avrupa'da olduğu gibi sürdürülebilir değil. Kutsal Roma İmparatorluğu'ndan sonra Avrupa'da düzinelerce derebeylik ve feodal yapı oluştu.
Çok büyük ve uzun savaşlar sonrasında milli devletlerin egemenliklerini Brüksel'e devrettikleri Birleşik Avrupa fikri doğdu. Şüphesiz Rönesans, reform, aydınlanma, sanayi devrimi gibi süreçleri içinden çıkartamayan Ortadoğu'da paralel senaryolardan bahsedemesek de, düşüş ve parçalanma döneminin Ortadoğu'da da bir yerlerde durdurmanın yolları aranacaktır.
Esed Batı'yı test etmiş olabilir
Esed ordusunun Şam'da mevzi kaybettiği günlerde bile kimyasal silaha başvurmadığını söyleyen Doç. Dr. Savaş Genç, "Esed, kimyasal silahlarla Batı'yı test etmiş olabilir" dedi.
*KimÂ*yaÂ*sal siÂ*lahÂ*laÂ*rın deÂ*neÂ*tiÂ*me açılÂ*maÂ*sı SuÂ*riÂ*ye kriÂ*ziÂ*nin çöÂ*zülÂ*meÂ*si için bir baÅŸÂ*lanÂ*gıç mı?
SuÂ*riÂ*ye kriÂ*ziÂ*nin çöÂ*zülÂ*meÂ*si için bir baÅŸÂ*lanÂ*gıç deÂ*ÄŸil ama kriÂ*ziÂ*n hanÂ*gi ekÂ*sen ve deÂ*ÄŸerÂ*ler üzeÂ*rinÂ*de çöÂ*züÂ*leÂ*ceÂ*ÄŸiÂ*ne yöÂ*neÂ*lik önemÂ*li ipuçÂ*laÂ*rı veÂ*ren soÂ*mut bir geÂ*liÅŸÂ*me. KimÂ*yaÂ*sal siÂ*lahÂ*laÂ*rın kulÂ*laÂ*nıÂ*mı sonÂ*raÂ*sınÂ*da haÂ*reÂ*kât planÂ*laÂ*nırÂ*ken ObaÂ*ma, ısÂ*rarÂ*la haÂ*reÂ*kâÂ*tın sıÂ*nırÂ*lı ve süÂ*re olaÂ*rak liÂ*mitÂ*li olaÂ*caÂ*ğıÂ*nı deÂ*faÂ*larÂ*ca beÂ*lirtÂ*ti ve keÂ*sinÂ*likÂ*le SuÂ*riÂ*yeÂ*'de reÂ*jim deÂ*ÄŸiÂ*ÅŸikÂ*liÂ*ÄŸiÂ*ne gitÂ*meÂ*yeÂ*cekÂ*leÂ*riÂ*ni, öyÂ*le bir amaçÂ*laÂ*rıÂ*nın olÂ*maÂ*dıÂ*ğıÂ*nın teÂ*miÂ*naÂ*tıÂ*nı verÂ*di. Birçok uzÂ*man Ä°sÂ*raÂ*il'Â*in SuÂ*riÂ*yeÂ*'deÂ*ki terÂ*cihÂ*leÂ*riÂ*ne baÂ*kaÂ*rak birçoÂ*ÄŸuÂ*muÂ*zun kimÂ*yaÂ*sal siÂ*lah kriÂ*zi akaÂ*binÂ*de anÂ*cak göÂ*reÂ*bilÂ*dikÂ*leÂ*riÂ*ni baÂ*şınÂ*dan beÂ*ri söyÂ*lüÂ*yorÂ*du.
*Ä°sÂ*raÂ*il'Â*in isÂ*teÂ*diÂ*ÄŸi nokÂ*taÂ*ya mı evÂ*rilÂ*di SuÂ*riÂ*ye kriÂ*zi?
Ä°sÂ*raÂ*ilÂ*li kaÂ*rar alıÂ*cıÂ*lar, "Biz taÂ*nıÂ*dıÂ*ğıÂ*mız düşÂ*maÂ*nı, yaÂ*ni EseÂ*d'Â*i taÂ*nıÂ*maÂ*dıÂ*ğıÂ*mıÂ*za terÂ*cih edeÂ*riÂ*z" diÂ*yeÂ*rek SuÂ*riÂ*yeÂ*'de bir terÂ*cih yapÂ*mak zoÂ*runÂ*da kalÂ*dıkÂ*laÂ*rı gün EseÂ*d'Â*i terÂ*cih edeÂ*cekÂ*leÂ*riÂ*nin sinÂ*yalÂ*leÂ*riÂ*ni veÂ*riÂ*yorÂ*larÂ*dı. YiÂ*ne SuÂ*riÂ*ye soÂ*ruÂ*nuÂ*nun baÅŸÂ*laÂ*dıÂ*ğı Mart 2011'den beÂ*ri Tel Aviv ve WasÂ*hingÂ*toÂ*n'Â*un ısÂ*rarÂ*la dikÂ*kat çekÂ*tikÂ*leÂ*ri, alÂ*tıÂ*nı çizÂ*dikÂ*leÂ*ri en önemÂ*li huÂ*sus kimÂ*yaÂ*sal siÂ*lahÂ*larÂ*dı.
*NeÂ*den kimÂ*yaÂ*sal siÂ*lahÂ*lar BaÅŸkan ObaÂ*maÂ*'nın kırÂ*mıÂ*zı çizÂ*giÂ*siyÂ*di?
SuÂ*riÂ*yeÂ*li siÂ*vilÂ*leÂ*ri deÂ*ÄŸil de Ä°sÂ*raÂ*ilÂ*li siÂ*vilÂ*leÂ*ri düÂ*şünÂ*düÂ*ğü için. EseÂ*d'Â*in elinÂ*deÂ*ki kimÂ*yaÂ*sal siÂ*lahÂ*laÂ*rın baÅŸÂ*ta HizÂ*bulÂ*lah olÂ*mak üzeÂ*re Ä°sÂ*raÂ*il karÂ*şıÂ*tı aşıÂ*rı Ä°sÂ*lamÂ*cı grupÂ*laÂ*rın eliÂ*ne geçÂ*meÂ*si en büÂ*yük enÂ*diÂ*ÅŸeÂ*leÂ*ri.
*Esed kimÂ*yaÂ*sal siÂ*lah kulÂ*laÂ*naÂ*rak bu kimÂ*yaÂ*sal siÂ*lahÂ*laÂ*rın Ä°sÂ*raÂ*il karÂ*şıÂ*tı aşıÂ*rı Ä°sÂ*lamÂ*cı grupÂ*laÂ*rın eliÂ*ne geÂ*çeÂ*biÂ*leÂ*ceÂ*ÄŸi risÂ*kiÂ*ni mi gösÂ*terÂ*di onÂ*laÂ*ra?
Çok sıÂ*kışÂ*tıÂ*ğı, ÅžaÂ*m'Â*da mevÂ*zi kayÂ*betÂ*tiÂ*ÄŸi günÂ*lerÂ*de biÂ*le bu yoÂ*ÄŸunÂ*lukÂ*ta kimÂ*yaÂ*sal siÂ*laÂ*ha baÅŸÂ*vurÂ*maÂ*mışÂ*tı. Esed, kimÂ*yaÂ*sal siÂ*lahÂ*larÂ*la BaÂ*tıÂ*'yı test etÂ*miÅŸ olaÂ*biÂ*lir ve bu test sonÂ*raÂ*sı SuÂ*riÂ*yeÂ*'de kenÂ*di planÂ*laÂ*rıÂ*na yaÂ*kın niÂ*haÂ*i bir çöÂ*züÂ*mün seÂ*narÂ*yoÂ*su da yaÂ*zılÂ*mış olaÂ*biÂ*lir.
ABD VE Ä°SÂ*RAÂ*Ä°L'Â*Ä°N SUÂ*RÄ°Â*YE HAÂ*YAÂ*LÄ°
*ABD ve Ä°sÂ*raÂ*il'Â*in naÂ*sıl bir SuÂ*riÂ*ye haÂ*yaÂ*li var?
ABD ve Ä°sÂ*raÂ*il farkÂ*lı düşÂ*manÂ*laÂ*rıÂ*nı SuÂ*riÂ*yeÂ*'deÂ*ki çaÂ*tışÂ*maÂ*laÂ*rınÂ*dan ve doÂ*laÂ*yıÂ*sıyÂ*la çaÂ*tışÂ*maÂ*laÂ*rın uzaÂ*maÂ*sınÂ*dan ve Ä°sÂ*raÂ*il için güÂ*venÂ*lik tehÂ*diÂ*di oluÅŸÂ*turÂ*maÂ*yaÂ*cak kaÂ*dar zaÂ*yıfÂ*laÂ*maÂ*laÂ*rınÂ*dan memÂ*nun. AvÂ*ruÂ*pa ülÂ*keÂ*leÂ*riÂ*nin kaÂ*muÂ*oyÂ*laÂ*rınÂ*da OrÂ*taÂ*doÂ*ÄŸuÂ*'da herÂ*hanÂ*gi yeÂ*ni bir opeÂ*rasÂ*yon desÂ*tek bulÂ*muÂ*yor. RusÂ*ya-Çin itÂ*tiÂ*faÂ*kınÂ*dan çeÂ*kinÂ*dikÂ*leÂ*ri için SuÂ*riÂ*ye soÂ*ruÂ*nunÂ*da akÂ*tif rol alÂ*ma heÂ*defÂ*leÂ*ri ve planÂ*laÂ*rı yok. GeÂ*çen seÂ*ne SuuÂ*di AraÂ*bisÂ*tan, EseÂ*d'Â*in devÂ*rilÂ*meÂ*si karÂ*şıÂ*lıÂ*ğınÂ*da RusÂ*yaÂ*'dan çok yükÂ*lü siÂ*lah saÂ*tın alaÂ*biÂ*leÂ*ceÂ*ÄŸi vaaÂ*dinÂ*de buÂ*lunÂ*du.
PuÂ*tin bu kârÂ*lı tekÂ*liÂ*fi kaÂ*bul etÂ*meÂ*di. FazÂ*la idÂ*diÂ*alı olaÂ*biÂ*lir ama muhÂ*teÂ*meÂ*len SuuÂ*di AraÂ*bisÂ*tan bu tekÂ*liÂ*fi WasÂ*hingÂ*toÂ*n'Â*a yapÂ*sayÂ*dı onÂ*lar da kaÂ*bul etÂ*mezÂ*di. YaÂ*ni, ABÂ*D'Â*nin üsÂ*tüÂ*ne kâr edeÂ*biÂ*leÂ*ceÂ*ÄŸi bir anÂ*laÅŸÂ*mayÂ*la biÂ*le Esed staÂ*tüÂ*koÂ*suÂ*nu veÂ*ya yöÂ*neÂ*tiÂ*miÂ*ni deÂ*ÄŸiÅŸÂ*tirÂ*meÂ*yi kaÂ*bul etÂ*meÂ*yeÂ*ceÂ*ÄŸiÂ*ni idÂ*diÂ*a edeÂ*biÂ*liÂ*riz.
AlÂ*terÂ*naÂ*tifÂ*leÂ*riyÂ*la muÂ*kaÂ*yeÂ*se edilÂ*diÂ*ÄŸinÂ*de Esed yöÂ*neÂ*tiÂ*mi BaÂ*tı için hâÂ*lâ daÂ*ha seÂ*küÂ*ler ve daÂ*ha önÂ*göÂ*rüÂ*leÂ*biÂ*lir. Son 2,5 yıl içinÂ*de SuÂ*riÂ*yeÂ*'nin DostÂ*laÂ*rı GruÂ*bu topÂ*lanÂ*tıÂ*laÂ*rıÂ*na kaÂ*tıÂ*lan ülÂ*keÂ*leÂ*rin SuÂ*riÂ*ye haÂ*yalÂ*leÂ*riÂ*nin çok da dosÂ*taÂ*ne olÂ*maÂ*dıÂ*ğı göÂ*rüÂ*lüÂ*yor. En az SuÂ*riÂ*ye cepÂ*heÂ*sinÂ*de çaÂ*tıÂ*ÅŸan farkÂ*lı muÂ*haÂ*lif grupÂ*lar kaÂ*dar birÂ*birÂ*leÂ*rinÂ*den farkÂ*lıÂ*lar.
Ömrünü hiç kimse garanti edemez
*Suriye'de Esed'siz bir çözüm arayışı rafa mı kaldırıldı?
Muhaliflerin Esed'i deviremeyeceği, Esed'in de tüm Suriye'ye tam hâkim olamayacağı görüldü. Makul bir ateşkes ve sonrası yeni Suriye'nin masa üstünde şekillendirilmesi gerekiyor. Silahları susturup, sonra Suriyelilerin arabulucular vasıtasıyla yeni Suriye'nin şartlarını konuşulmalı. Bu, Esed'li ya da Baas'lı bir çözüm demek. Uluslararası kamuoyu muhaliflerin başat olduğu bir çözümü alternatifler arasında görmüyor.
*Esed paçayı kurtardı mı?
Muhaliflerle yaptığım görüşmelerden çıkardığım sonuç şu: Çatışmalar bir barış anlaşması ve tepede bir uzlaşı olsa bile uzun yıllar devam edecek. On binlerce insan ölürken, yüz binlerce insan da yakınlarını, evlatlarını kaybetti.
Ortadoğu'da silahla başlayan kan davalarını masa başında kısa sürede bitirmek mümkün olmuyor. Esed'in geri kalan ömrünü ve iktidarını kimse garanti edemez. Lâkin, Suriye'nin tamamını yöneten, güçlü, tüm sokaklarda resmi ve heykelleri olan Esed rejimi tarihe karışmıştır.
Suriye ırmağında Esed rejiminin ikinci kez yıkanma şansı yok. Esed ve Baas, İran ve Rusya'dan aldıkları aktif destek sayesinde ülke yönetiminde olacak ama hiçbir zaman eski gücüne kavuşamayacak.
Kaynak: BUGÃœN GAZETESÄ°
