Yanardağ-Volkan Patlama Anı
- Volkan ismi İtalya'daki Sicilya Adasının kuzeyinde yer alan Eloiata takımadalarında bulunan "Vulcano" yanardağından ( roma ateş tanrısı Vulcanusa binaen ) gelmektedir.
- Havanın insan üzerine yaptığı itme kuvveti ( basınç ) hissedilemez, çünkü insan vücudu da havayı aynı kuvvetle dışarı doğru itmektedir.
- Ham petrol arıtma için 400 °C'ye kadar ısıtılınca buhar haline dönüşür. Isıtılan ham petrol buhar ayrıştırma kolonundan yukarı doğru çıktıkça soğur ve farklı sıcaklıklarda ayrışarak 340 °C'de mazot, 260 °C'de gazyağı, 180 °C'de benzin, 110 °C'de gaz elde edilir.
- Kalorifer peteği gibi ısıtıcıların pencerelerin altına konulmasının nedeni, dışarıdan gelen soğuk havayı ısıtmasıdır.
- Dünyanın Güneşten aldığı enerji miktarı, 100 milyonun üzerinde elektrik santralinin ürettiği enerji miktarına eşittir.
- Doğu Yarımküredeki tropikal siklonlara "tayfun" denir. Çince taifung kelimesinden gelen bu sözcük "büyük rüzgâr" anlamına gelmektedir.
- "Everest Dağı" ismini, 1852'de ekibiyle buranın Dünyanın en yüksek dağı olduğunu keşfeden İngiliz dağcı Sir George Everest'ten almıştır.
- Karayolu taşımacılığında Türkiye 23.300 araçla birinci, Almanya 21.200 araçla ikinci, İngiltere 12.400 araçla üçüncü, Fransa 10.900 araçla dördüncü sırayı alır.
- İrlanda ılıman iklimin etkisinde olduğundan yıl boyunca yağış alır. Bu nedenle sürekli yeşil çayırlarla kaplı olup "zümrüt ada" olarak nitelendirilir.
- Sömürgecilik döneminde Portekiz'in başkenti Güney Amerika kıtasındaki "Rio de Janerio"'idi.
- Dünya atmosferine bir günde giren akanyıldız ( göktaşı ) sayısı 75.000.000 civarındadır.
- Amazon Nehrinin ismi kadın savaşçı anlamındaki amazondan gelmektedir. 1541'de nehir boyunca yolculuk yapan Orellana adındaki bir İspanyol gezgin, yolculuğu boyunca pek çok kadın savaşçıyla çarpıştığından nehre Yunan mitolojisinde kadın savaşçı anlamına gelen "Amazon" ismini vermiştir.
- Orta Asya'daki Taklamakan Çölünün ismi Çincede "giden gelmez" anlamındadır.
- ABD, Kanada sınırındaki Niagara Çağlayanı 29 Mart 1848'de buzlar Ontario ırmağının akışını engellediğinden 30 saat süreyle akmamıştır.
- Kanyon sözcüğü İspanyolca "boru" ya da "tüp" anlamındaki cana sözcüğünden gelir. Kanyon bir ırmağın kayaları oyarak açtığı derin, dik duvarlı vadi anlamındadır. 1776'da Francisco Garces adlı bir İspanyol papaz kırmızı çamurundan ötürü bu nehre İspanyolcada "kırmızı" anlamına gelen "Colorado" ismini vermiştir. 1600 kilometre uzunluğundaki Colorado Kanyonuna "büyük kanyon" ismi ise tek kollu coğrafyacı John Wesley Powell tarafından konulmuştur. Powell ve ekibi büyük kanyonu 98 günde aşmış ve ölümden zor kurtulmuştur.
- "Karst" kelimesi, Hırvatistan'ın kuzeybatısında bulunan ve krs, kras=taş anlamına gelen yayladan alınmadır. Slavca bir kelime olup, bu tür araştırmalar önce bu bölgede yapıldığından tüm dünyada bu tür araziler için "kars, karstik" sözcükleri kullanılmıştır.
- Hortumlar o kadar güçlüdür ki kurbağa, balık ve kuşları yutup sonra bunların yağmur gibi düşmesine yol açabilir. 1978'de İngiltere'de kaz, 1994 yılında Avustralya'da oluşan şiddetli bir fırtına sonucu yüzlerce tatlı su balığı yağmıştır.
- Çok yağış alan tropikal bölgelerde sel baskınlarından korunmak için evler yüksek direkler üzerine kurulur.
- Sahra çölündeki "siroko" rüzgârı buradaki kumları kaldırarak uzak mesafelere taşınmasına neden olur. Bu durum uzak mesafelerde, örneğin İngiltere ve İsviçre gibi ülkelerde kızıl renkli kar ve yağmur yağışlarına neden olmuştur.
- Tropikler arası dışındaki bölgelerde yağışlar genelde kar olarak başlar, alçaldıkça ısındığından yağmura dönüşür.
- Kutuplarda yaşayan hayvanların ( kutup ayısı, penguen, kutup tilkisi ) kalın ve yalıtıcı yağ ve tüy katmanları sıcağı içeride, dondurucu soğuğu dışarıda tutmaya yarar. Bu nedenle dış ortama göre vücut sıcaklıklarının değişmemesi onları aşırı soğuktan korur.
- Yeryüzündeki buzun % 99'u Antarktika Kıtası ve Grönland adasında bulunur.
- 909 m³ /sn'lik yıllık ortalama akımıyla Fırat, Türkiye'nin en bol akımlı nehri iken, Dicle 629 m³ /sn'lik ortalama akımla ikinci sıradadır.
- Cebelitarık adı; M.S 711'de bölgeden geçen Arap komutan Tarık Bin Ziyad'ın ismine binaen yöredeki bir dağa Cebel el Tarık "Tarık dağı" denilmiştir. Bu isim sonraları Cebelitarık şekline dönüşerek ülkenin ismi haline gelmiştir.
- Fırat 127.000 km²'lik su toplama havzasıyla Türkiye'nin en geniş havzalı nehridir.
- Danimarka'nın başkenti "Kopenhag" şehrinin adı bu dilde tüccar limanı anlamına gelen "kopenhavn" sözcüğünden gelir.
- Faröe adaları; Danimarkacada "uzak adalar" anlamına gelmektedir.
- Ekvatoral bölgedeki "yağmur ormanları" dünya yüzölçümünün % 10'nunu kaplamasına karşın, tüm dünyadaki hayvan ve bitki türlerinin % 50-70'ini bünyesinde bulundurmaktadır.
- Trias devrinde Pangea adı verilen tek ve çok büyük bir kıta vardı. Kretase devrinde ise Pangea'nın bölünmesiyle yeni kıtalar oluşmuştur.
- Kutup yaşamına en iyi uyum sağlayan hayvanların başında Güney kutbunda yaşayan imparator pengueni gelmektedir. Bu hayvanlar - 60 °C'de yumurtlamaktadır.
- Amerika'daki tornado rüzgârlarının hızı saatte 1000 kilometreyi bulmaktadır. ABD'de 1970 yılında meydana gelen bir tornado 400.000 can almıştır.
- Himalaya Dağlarının 4000 metre yüksekliğindeki kesimlerinde sıcaklık - 40 °C'ye kadar düştüğünden sular 8 ay boyunca donar.
- Dünyanın en büyük ekonomileri; ABD, Japonya, Çin, Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya ve Kanada'dır.
- İsveç'in başkenti Stockholm çok sayıda kanal ve köprüye sahip olduğu için "kuzeyin Venedik'i" olarak nitelendirilir.
- "Ukrayna" Slavca sınır ülkesi anlamına gelmektedir.
- Arjantin'deki uçsuz bucaksız otlaklarda ( pampalarda ) atlarıyla sürü çobanlığı yapanlara "gaşo", Kuzey Amerika'da aynı şekilde sürü çobanlığı yapanlara ise "kovboy" denir.
- Kıtalar mantodan hafif oldukları için mantonun içine gömülmezler, aksine onun üzerinde bir gemi gibi yüzerler.
- 5000 metre yükseklikte basınç azalması nedeniyle su 70 °C'de kaynar.
- İnsanoğlunun yerkabuğunun içlerine doğru inebildiği en derin nokta 12.000 metredir. Rusya Federasyonundaki Kola Yarımadasında jeolojik amaçla yapılan kazılarda 12.000 metreye inilmiştir. Günde 11 metre yol alınabilen kazıda 200 °C'lik sıcaklığa ulaşılmıştır.
- Mercanadalar, mercan denen çok küçük deniz canlılarının iskeletlerinin okyanus tabanında üst üstte yığılmasıyla oluşmuştur. ( Maldiv Adaları )
- Galapagos Adaları ismini İspanyolca kaplumbağa anlamına gelen "dev galapagos kaplumbağasından" almıştır.
- Hindu dininde Ganj Irmağı kutsal sayılır. Bu nedenle bu kutsal ırmakta yıkanılır.
- "Tsunami" Japoncada deprem dalgası demektir. Bu dev dalgaların hızı saatte 900 kilometreye ulaşabilir. Derin denizde yüksekliği 1 metreden az olan bu dalgalar, karaya ulaştıklarında hızları azalır, ancak yükseklikleri artarak 30-50 metreye kadar ulaşabilir. Tsunamilerin % 90'ı Büyük Okyanusta ortaya çıkar.
- Afrika'daki Victoria çağlayanına İngiliz kâşif David Livingstone kraliçe Victoria'nın adını vermiştir. Bu çağlayan sis tabakası yaratarak büyük bir gürültüyle aşağıya döküldüğünden yerlilerce "gümbürdeyen duman" diye bilinir.
- Bir yükseltinin dağ olarak nitelendirilebilmesi için çevresinden en az 600 metre yüksek olması gerekir.
- Doğal bitki örtüsünün cılız olduğu bölgelerde, nüfusta seyrektir. Çünkü bitki örtüsünün cılız olduğu yerlerde hayvan türleri de azalır ve insanların beslenmesi zorlaşır.
- Asor adaları Atlas Okyanusunda yer alan volkanik ve dağlık adalardır. Portekizliler 1432'de bu adalara ayak bastıklarında yırtıcı kuşların bolluğundan dolayı Portekizcede akbaba anlamına gelen "açores" ismini vermişlerdir.
- Eskimolar kendilerine inuit yani "insan" derler. En çetin çevre koşullarına uyum sağlayan Eskimolar ren geyiği, ( tareninuit ) balina, ( nuuninuit ) fok balığı ve kutup ayısı avlayarak geçinirler. Igloo adı verilen buzdan evlerde yaşayan ve azla yetinen bir halk olan Eskimolar ne yetkili makam tanırlar, ne de sürekli bir yere yerleşirler. Kültürlerinde kar ve soğuğun etkisi büyüktür.
- İtalya sınırları içinde yer alan 62 km²'lik San Marino, turizm ve posta pulu satıcılığıyla geçinen küçük bir ülkedir. San Marino'da caddelerde otomobil ve motorlu taşıtla dolaşmak yasaktır.
- Halley kuyruklu yıldızını İngiliz bilim adamı Edmund Halley bulmuştur.
- 1976'da Richter ölçeğiyle Çin'in Hebei bölgesinde meydana gelen 7,7 büyüklüğündeki deprem 800.000 insanın ölümüne neden olmuştur.
- İrlanda'nın kuzeyinde 4000'i aşan soğumuş bazalt sütunundan oluşan arazi devler kaldırımı olarak nitelendirilir. Yörede "zafer yolu"kalıntısı olarak bilinen bu taşlar aslında yanardağ lavlarının paralel kenarlı büyük prizmalar şeklinde hızla soğumasıyla oluşmuştur.
- Fransız Rivierası "Cote d'Azur'a" denizinin mavi sularından dolayı "mavi kıyı" anlamına gelen bu isim verilmiştir.
- ABD'nin Kaliforniya eyaletindeki Yosemite Parkta bulunan dev ağaçlara; uzun ömürleri ve koca gövdelerinden dolayı Kızılderili Cherokees kabilesinin büyük şefi, dev yapılı "See-Quayah'ın" adına binaen "Sekoya" adı verilmiştir.
- Richter ölçeğine göre 8,6 büyüklüğünde ki bir deprem, 100 hidrojen bombasının gücüne eşittir.
- Okaliptüs ağaçlarının boyları 150 metreyi aşar. Bu ağacın yassı yaprakları eksenleri kuzey-güney doğrultusunu aldığından güneşin kavurucu sıcağından korunur. Bu nedenle bu ağaçlara Yunancada "koruyucu" anlamına gelen okaliptüs adı verilmiştir.
- Türkiye'deki en iyi cevizler; Bursa, Kastamonu, Bolu, Tokat, İzmit-Karamürsel, Ankara-Kızılcahamam ve Yalova'da yetişir.
- Alaska'da 3 milyona yakın göl vardır ve tamamına yakını buzul aşındırmasıyla oluşmuştur.
- Şimdilerde bir Jeep markası olan "Cherokee"ismi Kızılderililerden alınmıştır. Amerika işgali sırasında bir Kızılderili kabilesi olan "Cherokeeler" batıya gitmeyi reddeder ve Carolina'da bulunan Dumanlı Dağlara saklanır. Bu nedenle bir dağ aracı olan jeepe "cherokee" ismi verilir.
- Gökkuşağının sonu yoktur. Gökkuşağı aslında tam bir çember biçimindedir. Ancak insanlar sınırlı bir uzaklığı, yani ufka kadar olan uzaklığı görebildiği için ancak bu çemberin sınırlı bir bölümünü görebilir.
- Tsunami karaya ulaştığında, genellikle ilk önce körfezdeki bütün sular boşalır.
- Kömür petrol, doğal gaz gibi enerji kaynaklarına organik kökenli olmaları nedeniyle " fosil yakıt" denir.
- Avustralya'daki büyük set kayalıkları ve çevresinde deniz yaşamı çok çeşitlilik gösterir. Bu kayalıklarda 400 mercan, 215 kuş ve 1500'den fazla balık çeşidi yaşar.
- Üç küçük gemi ve çoğu kürek mahkûmu olan bir avuç tayfa ile çıktığı uzun ve tehlikeli yolculuk sonrası Antik Adalarına ulaşan Kristof Kolomb, Hindistan'ın batı kıyılarına ulaştığını sanmış ve buraya uzun süre "Batı Hint Adaları" denilmiştir. Floransalı Amerigo Vespuci 1497'de yaptığı ilk yolculuğunda büyük bir kıta bulmuştur. Vespuci bu kıtadan "yenidünya" ( Mundus Novus ) diye bahsetmiştir. Alman coğrafyacı Martin Waldseemüller 1507 yılında yaptığı atlasta, bu yeni kıtaya Amerigo Vespucinin anısına "Amerika" adını vermiştir.
- Kahve, dünya ticaretinde petrolden sonra ikinci sırayı alır.
- ABD'nin Florida eyaletinde bulunan 13.000 km²'lik Everglades bataklığı milli park ilan edilmiştir.
- Asya kıtası ismini Anadolu topraklarından almıştır. Eski çağlarda Türkiye'nin Ege Bölgesi "Assuva" sonra "Asu" olarak tanınıyordu. Güneşin doğduğu ülke anlamına gelen bu isim sonradan değişerek "Asya"ya dönüşmüştür.
- Afrika'nın özellikle iç kısımları 20 yüzyıla kadar yeterince tanınmadığından kıtaya "karanlık kıta" denilmiştir.
- Dünya ekvatorda saniyede 467 metre hızla dönerken, güneş çevresinde ise saniyede 30 kilometre hızla döner.
- Asya, 62.000 kilometre ile dünyanın en uzun kıyılara sahip kıtası iken, Kuzey Amerika kıtası 60.000 kilometre ile ikincidir.
- Sabun yapımında zeytin, hurma, yer fıstığı, ayçiçeği, soya yağı, pamuk çekirdeği ile sığır ve koyun iç yağları kullanılır.
- Antarktika en soğuk, en rüzgârlı ve yüksek kıtadır. Bu kıtada yaz devresi kabul edilen ocak ayında ortalama sıcaklık -30°C'dir. Bu kıtada -89,2 °C ile dünyadaki en düşük sıcaklık ölçülmüştür. Kıta tamamen buzlarla kaplıdır, buzulların kalınlığı yer yer 5 kilometreyi bulur. Dünyadaki buzun büyük kısmı, tatlı su kaynaklarının büyük kısmı bu kıtadadır.
- Domatesin anavatanı Güney Amerika olup, ismi Aztek yerlilerinin dilindeki "tomatl" sözcüğünden gelir.
- Kanada'da yaygın olarak yetişen akça ağaçtan şeker elde edilir.
- Bir içecek olan "cola" ismi tropikal bölgelerde yetişen kola bitkisinden gelmektedir. Bu bitki kolalı içeceklere tat vermek için kullanılmıştır.
- Rusya Federasyonundaki bütün ırmakların Baykal gölünü doldurması için bir yıl akması gerekir. Dünya tatlı su varlığının % 20'ye yakını buradadır.
- Yerleşilebilen kıtalar içinde çöl olmayan tek kıta Avrupa'dır.
- Cemre kor ateş anlamındadır. İlkbaharın gelmesiyle güneşin önce toprağı, sonra suyu, sonra havayı ısıttığı düşünülür.
- Kolombiya adını Kristof Kolomb'dan almıştır.
- Dünyada en çok yetiştirilen meyve elmadır.
