5 Kasım 1943 tarihinde Trabzon'un Sürmene ilçesinde doğdu. 1953 yılında ailesiyle birlikte İstanbul'a yerleşti. Sürmene'de başladığı ilköğrenimini, Fatih, Fethiye İlkokulu'nda tamamladı. Rami Ortaokulu'nu bitirdikten sonra devam ettiği Eyüp Lisesi'ni 1964 yılında bitirdi. O yıl girdiği İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'nden 1968'de mezun oldu.
Mezun olduğu yıl Akçaabat Lisesi edebiyat öğretmenliği ile memuriyet hayatına başladı. 1969 yılında görevine müdür yardımcılığı da eklendi. 1972 yılında İstanbul Haydarpaşa Teknik Lisesi edebiyat öğretmenliğine atandı. 1974 yılında İ.Ü. Edebiyat Fakültesi, Türkiyat Enstitüsü'nde okutman, 1978 yılında da aynı fakültenin Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Yeni Türk Edebiyatı Anabilim Dalı'nda asistan oldu.
1981 yılında "Menemenlizâde Mehmed Tahir" konulu araştırma ile "Doktor" ünvanını aldı. 1985'te "Yardımcı Doçent", 1990 yılında da "Doçent", 1996 yılında "Profesör" oldu. 1986'da Köln'de Türkçe dersi veren öğretmenlere Türkçenin öğretimi metodolojisi seminerleri verdi. 1997/1998 Eğitim-Öğretim yılında KKTC Doğu Akdeniz Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde misafir öğretim üyesi olarak görev yaptı. Kurulduğu tarihten itibaren Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu Bilim ve Yürütme Kurulu üyesidir. 1986-1999 yılları arasında aynı kurumda yürütme kurulu üyesi olarak görev yaptı. 1986 Aralık-1989 yılları arasında Fakülte yönetim kurulu üyeliği yaptı.
1989-1992 yılları arasında Türkiyat Araştırma Merkezi müdür yardımcılığı görevinde bulundu. Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Başkanlığı yaptı.
Millî Eğitim Bakanlığı Müsteşarlığı görevini yürüttü. Yeni Türk Edebiyatı ağırlıklı olmak üzere 62 makalesi ve inceleme, araştırma, metin neşri olmak üzere 68 kitabı yayınlandı. Orta düzeyde Fransızca bilen Birinci, evli ve 2 çocuk babasıdır.
22 Temmuz 2007 Genel seçimlerinde AKP'den'İstanbul milletvekili seçilmiştir.
