Japonya'nın kuzeydoğusunu geçtiğimiz hafta cuma günü sadece birkaç dakika içerisinde yerle bir eden 9,00 şiddetindeki deprem ve tsunami felaketinin ardından bölgenin yeniden inşası ise yılları bulacak.
Tsunami ve deprem binlerce can kaybının yanı sıra kıyılardaki yerleşim yerlerini, karayollarını, limanları, petrol rafinerilerini, çelik fabrikalarını ve çeşitli üretim tesislerini harabeye çevirdi. Deprem ve tsunamiden en fazla etkilenen bölgeler, otomobil parçasından elektronik malzeme üretimine kadar birçok sektöre ev sahipliği yapan ve yapılan üretimin ülke ekonomisinin yüzde 6'sını oluşturduğu Iwate, Miyagi, Fukushima ve Ibaraki oldu.
Kuzeydoğu kıyılarının en büyük limanı Sendai, tamamen harap oldu. Bu limandan kauçuk ve deniz ürünleri, büro ve kağıt malzemeleri ile otomobil yedek parçaları gibi malların ihracatı yapılıyordu. Çok ciddi hasar gören Hachinohe, Ishinomaki ve Onahama limanları ise aylarca devre dışı kalacak.
Japonya'nın rafine kapasitesinin üçte birini oluşturan günlük 1,4 milyon varil petrolün işlendiği altı petrol rafinerisi, ikisi yangından olmak üzere üretimini durdurdu. Deprem ve tsunami, çelik fabrikalarının üretimini de olumsuz etkiledi. Nippon Steel şirketinin Iwate bölgesindeki Kamaishi'de bulunan fabrikasının bir kısmının sular altında kalması nedeniyle fabrika kapatıldı. Sumitomo Metal Industries şirketinin Ibaraki bölgesindeki Kashima'da yer alan fabrikasında da üretim yapılmıyor.
Nükleer santrallerin gördüğü zarar nedeniyle yaygın elektrik kesintileri de birçok şirketi üretimini durdurmaya zorladı.
Elektronik şirketi Sony biri Blu-Ray disk üreticisi olmak üzere bazı fabrikalarında üretimine son verdi. Toshiba şirketi de aynı önleme başvurdu. Toyota dahil dünyanın en büyük bütün otomotiv şirketleri ülke çapında üretimlerine ara verdi. Şirketler ayrıca nakliye, ham madde alımı ve işçileri fabrikalarda çalışmaya getirme gibi sorunlarla da karşı karşıya bulunuyor.
MALİYET 180 MİLYAR DOLAR, YENİDEN İNŞA 5-10 YIL
Uzmanlar, deprem ve tsunaminin maliyetinin 1995 yılındaki yıkıcı Kobe depreminin maliyetinden daha fazla olacağı tahmininde bulunuyor. Kobe depreminin Japonya'ya maliyeti 100 milyar doları bulurken, bazı tahminlere göre geçen haftaki deprem ve tsunamiden sonra toparlanma ve yeniden inşanın maliyeti 180 milyar dolara çıkacak.
Dünya Bankasının Doğu Asya risk yönetimi birimi lideri Abhas Jha, ''Japonya'da 1995 yılındaki Kobe depreminden sonra yeniden inşa beş yıldan biraz fazla bir zaman sürmüştü, şimdi yeniden inşanın beş yıl sürmesini bekliyorum'' dedi. Jha, felaketin maliyetiyle ilgili rakamların genellikle yenilendiğine de dikkati çekti.
Kamu borcu 5,3 trilyon dolarlık gayri safi yurtiçi hasılasının (GSYH) iki katına ulaşan dünyanın üçüncü büyük ekonomisi Japonya'nın, karayollarından demiryollarına, elektrik altyapısından limanlara kadar yeniden inşa çalışmalarının, İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana görülmemiş ölçekte olacağı sanılıyor.
Sigorta kaybıyla ilgili ilk tahminler de 60 milyar doları bulabiliyor.
Amerika İnşaat Mühendisleri Birliğinin (ASCE) Hong Kong Şubesi Başkanı Jun Yang, hasarın çapının çok büyük olması, elektrik hatları ve su arıtma tesislerinin muhtemelen harap olması nedeniyle yeniden inşanın ciddi güçlüklerle karşı karşıya kalacağı uyarısında bulundu.
''Benim görüşüme göre, onarım ya da yeniden inşa 5 ila 10 yılı bulacak'' diyen Yang, bu zaman sürecinin, depremin zarar verdiği nükleer santrallerden sızan herhangi bir radyasyon bulaşmasıyla ilgili yapılacak çalışmaları kapsamadığını ifade etti.
Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşundan Matt Robinson ve Ruth Stroppiana'nın kaleme aldığı raporda, ''Japonya'nın kuzeydoğusundaki limanlar, elektrik santralleri ve petrol rafinerilerindeki hasarın çok büyük olduğunu, harap olmuş yerlerin temizliğinin aylar ve altyapının inşasının ise daha uzun bir zaman süreceği'' belirtildi.
Kobe depreminden sonra Japon ekonomisi göreli olarak daha hızlı toparlanırken, kamu borcunun 5,3 trilyon dolarlık GSYH'nin iki katına çıkması nedeniyle hükümetin, on milyarlarca dolarlık harcama gerektirecek yeniden inşa için rahatça harcama yapması beklenmiyor.
''100 YA DA 200 YILDA BİR OLAN BİR FELAKET''
Japonya'da geçen hafta cuma günü meydana gelen deprem ve tsunami ülkenin kuzeydoğusunda birçok yerleşim yerini harabeye çevirmesi, binlerce kişinin ölümüne yol açması, etkilenen bölgelerin yeniden inşasının yıllar alacak olması nedeniyle büyük bir felaket olarak değerlendiriliyor.
Japonya'daki J.P. Morgan Securities'de görevli Hirokazu Anai, ''Bu 100 ya da 200 yılda bir meydana gelen bir felaket. Bu bizi altyapı ve güvenlik düzenlemeleriyle ilgili düşüncemizi değiştirmeye zorlayacak ve bu zaman alacak'' dedi.
Tsunaminin bazı yerleşim bölgelerini haritadan sildiği ülkenin kuzeydoğusunda su, gıda ve akaryakıt dağıtımını sağlamak için karayollarının onarımının en az üç ay sürebileceğini vurgulayan Anai, bundan sonra gerçek yeniden inşa süreci başlamadan önce hayatta kalanlar için geçici konutların inşaatına başlanacağını söyledi.
Yeniden inşa sürecinin Japonya'nın inşaat sektörüne kısa vadede canlılık getireceğine, ancak gelecek aylarda muhtemelen inşaat sektöründe şirketlerin sermaye yatırımlarına zarar vereceğine işaret edildi.
Bu arada deprem ve tsunaminin yol açtığı hasarı gidermek için ek bütçe konusu değerlendiriliyor.
İktidar ve muhalefet partilerine mensup milletvekilleri 5 ila 10 trilyon yen (62 ila 124 milyar dolar) tutarında ek bütçeden bahsederken, iktidar partisinden bazı milletvekilleri özel vergi uygulanması önerisinde bulundu. Ancak Maliye Bakanı Yoshihiko Noda, bugünkü açıklamasında vergi artırmayı düşünmediklerini ifade etti.
Hükümet, deprem ve tsunaminin yaralarını sarmak için mevcut bütçedeki 2,5 milyar dolarlık acil kaynakları devreye soktu.
