CHP'nin başına geldiğinde bazı partililer Kılıçdaroğlu'na Gandi yakıştırması yapmışlardı.
'Gandi benzetmesi'nin CHP'de Milli Şef döneminden kalma bir alışkanlık olduğu çıktı. Fakat o dönemde aşağılamak için kullanılırdı.

Atlas Tarih dergisinin Aralık 2010 tarihli 4. Sayısında birbirinden ilginç konular yer alırken, Şükrü Çağlayan imzalı makalede CHP'nin Gandi Lakaplı ilk liderinin Kemal Kılıçdaroğlu değil, Memduh Şevket Esendal olduğuna dikkat çekiliyor.
"CHP'inin yeni genel başkanı, eski grup başkanvekili Kılıçdaroğlu siyasette Gandi lakabıyla tanındı. Ancak Türk politikasının ilk Gandi'si Kemal Kılıçdaroğlu değil. Ünlü yazar Memduh Şevket Esendal, CHP'nin Milli Şef döneminde genel sekreteriydi.

1942 -1945 yılları arasında görev yapan Esendal, parti içinde Gandi olarak tanındı" diyor Yükrü Çağlayan Atlas Tarih dergisindeki makalesinde.

Kılıçdaroğlu'nun fiziki görünüşü ile Gandi adını aldığı malum, ancak Esendal fizik olarak Gandi'ye benzemiyordu.

Memduh Şevket 1.75 metre boyunda, 80 kilo ancak geniş omuzlu, heybetli görünen bir kişiydi. Fiziğinin yanı sıra yaşadığı olaylara bakılırsa Gandi gibi kahraman sayılacak icraatları da yok.

Esendal'ı sevmeyenlerin takmadığı lakap kalmamış

Fikirlerini sevmeyenler ve muhalifleri tarafından suçlanan Memduh Şevket'e başka isimler de takılmış. Gandi'den başka mis­tik, pasif adam, sosyalist, komünist, mesleki temsilci, mason, manifaktür devrin hasretini ve özlemini yaşayan platonik, tutucu, el tezgâhçısı, Türkçü, Kemalist, görünmez peygamber kendisine yakıştırılan diğer lakaplar.

Peki neden kendisine Gandi denilmiş diye merak edeceksiniz doğal olarak. İşte Memduh Şevket Esendağ'a Gandi denilmesinin nedeni ve isim babası:

Esendal, savunduğu mesleki temsil fikrini İttihat ve Terakki yıllarında edinen ve istikrarlı biçimde muhafaza eden, Mustafa Kemal'e biat eden, ancak Gandi olarak nitelenmesine yol açan fikirlerinden ölene kadar vazgeçmeyen biriydi.

Ölümden Talat Paşa kurtarmış

Esendal bu fikirlerin diyetini de ödemişti. İttihatçı fedai Vıkup Cemil'in, İttihatçılara başkaldırması olayında olümden Talat Paşa sayesinde dönmüş, Gazi Paşa'ya İzmir suikastı sonrasında, bizzat Mustafa Kemal ve İsmet Paşa sayesinde büyükelçi olarak ül­keden uzak tutulmuştu.

Mütarekede Bekirağa Bölüğü'nde tutulmuş, Milli Mücadele'de İstanbul'dan Ankara'ya, İtalya üzerin­den gitmiş, Ankara Hükümeti'nin yurtdışındaki ilk memuru olarak Bakü temsilcisi olmuştu. Ardından Kabil elçiliği, o yıllardaki tabiriyle saylavlık (milletvekilliği), Kabil elçiliği ve yine saylavlık ve birçok siiyasi ve idari görevler... Yani ilk yerli Gandi'nin atlattığı olaylar, ismi verilen Hintli Mahatma Gandi'den aşağı kalmamıştı.

Peki kimdi isim babası? Kılıçda-roğiu gibi ona ismi sokakta takmamışlardı. CHP'nin tek parti olduğu dönemdi. Atatürk'ün, cumhuriyetin kurucu partisiydi. İkinci harp bitmiş, Gandi Esendal partiye taze kan getirmeye çalışıyordu.

Gerek fikirlerine katılmayanlar, gerek milletvekiliği veya parti içinde post kapamayanlar o günlerde takmış Gandi adını.

Peki neden Gandi demişlerdi? 1942-1945 yıllarında Hindistan'da olaylar sürürordu. Gandi dünyada henüz bir efsane olmamış, İngiliz imparatorluğuna başkaldıran isyancı olarak olarak görülüyordu.

Gandi lakabı günlüklerde kaldı

Aslında Memduh Şevket'i de böylece aşağılamış oluyorlardı. Gandi lakabı bugünkü gibi hızla yayıl­ma olanağı da bulamadı. Hem o günkü iletişim ola­nakları hem de tek parti yönetiminin tavrıyla fazla dillendirilemedi.

Gazetelerde CHP genel sekreterine (Gandi diyebilmek cesaret işiydi. Yazılanlar sadece günlüklerde, hatıralarda kaldı. Yıllar sonra açıldı, belki hâlâ bir yerlerde açılmayanlar vardır. Gandi ismi dönemin gazeteci ve siyasetçilerini hatıraların­da şöyle yer alıyordu:

Demokrat Parti iktidarının Sanayi Bakanı Samet Ağaoğlu Babamın Arkadaşları adlı kitabında Memduh Şevket Esendal ve "Gandi" lakabını şöyle anlatıyor:

"Hararetli bir sanayileşme düşmanıydı. Memleketin yalnız el tezgâhlarına ihtiyacı bulun­duğunu iddia ediyor. Her aileye yirmi dönüm arazi verilmesini istiyor.

Garp medeniyeti­ni müesseseleri ile birlikte tamamen reddetmeliyiz, sonra medeniyeti biz kendimiz kurmalıyız, diyor. Acaba Türkiye'nin Gandi'si mi olmak isti­yor?"

Makalenin tamamını bayilerde satılmakta olan Atlas Tarih dergisinin Aralık 2010 tarihli 4. sayısından okuyabilirsiniz...

(Haber 7)