Türkmen doğalgazını Afganistan üzerinden Pakistan ve Hindistan'a ulaştıracak doğalgaz boru hattı için Türkmenistan, Afganistan, Pakistan ve Hindistan temsilcileri çerçeve anlaşmasına imza attılar.
Yaklaşık 16 yıldır gündemde olan Trans-Afgan boru hattı, bir diğer adıyla Türkmenistan-Afganistan-Pakistan-Hindistan (TAPI) boru hattı projesi için taraf ülkelerin temsilcileri Türkmenistan'ın başkenti Aşkabat'ta biraraya geldi.
Dünyanın 4. en büyük doğalgaz rezervine sahip ve doğalgaz ihracatını arttırma arayışı içerisinde olan Türkmenistan'ın Devlet Başkanı Gurbangulı Berdimuhamedov'un çağrısı üzerine, Afganistan Devlet Başkanı Hamid Karzai, Pakistan Devlet Başkanı Asıf Ali Zerdari ve Hindistan Petrol ve Doğalgaz Bakanı Murilli Deora Aşkabat'taki Oğuzkent Otel'de düzenlenen TAPI-2010 zirvesinde buluştu.
4 aydır süren teknik grup toplantıları sonrası biraraya gelen taraflar projeyi masaya yatırdılar. Esas sorunun güvenlik ve finans konusu olarak değerlendirildiği zirvede, liderler yuvarlak masa etrafında yetkili bakanları ve teknik heyetleriyle projeyi teknik, güvenlik, mali ve ticari açıdan ele aldılar.
Toplantıda konuşan Türkmen lider Berdimuhamedov, projenin komşuluk ilişkilerini ve dostluğu geliştireceğini kaydederek, 4 ülkenin imza konusunda mutabık kaldığını söyledi. TAPI projesinin inşaatının uluslararası enerji sektöründe jeopolitik açısında da önem arz ettiğini vurgulayan Berdimuhamedov, TAPI'nin güvenlik açısından da örnek teşkil edebileceğini kaydetti. Tedarikçi ülke olarak Türkmenistan'ın gerekli miktarı sağlayacağını açıklayan Berdimuhamedov, projenin gerçekleşmesi durumunda yeni pazarlara da kapı aralayabileceğini söyledi.
Zirvede konuşan Afganistan Devlet Başkanı Karzai ise, ülke olarak bu projenin gerçekleşmesi için ellerinde gelen gayreti göstereceklerini söyledi. Proje için önemli sorunlardan birisi de Afganistan'da güvenlik sorunu olarak değerlendirilirken, Afgan lider Karzai TAPI projesinin hayata geçirilmesi için bütün imkanları oluşturacaklarını kaydetti.
Hindistan Petrol ve Doğalgaz Bakanı Deora ise, Hindistan ekonomisinin kalkınması için projeden gelecek doğalgaza ihtiyaçları olduğunu belirtti. Projeye daha sonra dahil olduklarını söyleyen Deora, projenin hayata geçirileceğine inandığını, ancak fiyat, miktar ve güzergah konusundaki meselelerin bir an önce çözüme kavuşması gerektiğini vurguladı. Hükümetlerarası anlaşmanın bir garanti niteliğinde olduğunu kaydeden Deora, amaçlarının aynı olduğunu ifade etti.
Son olarak söz alan Pakistan Devlet Başkanı Zerdari ise, başta bu projenin hayata geçirileceğine inanmadıklarını ama şimdi bunun başarılabileceğine inançlarının tam olduğunu söyledi. Finans konusunun önemine değinen Zerdari, "Finans konusunu halledersek, projenin yüzde 50'sini gerçekleştirmiş sayılırız" diye konuştu. Doğalgazın Pakistan ekonomisini geliştirecek önemli bir güç olduğunu ifade eden Zerdari, bu açıdan taraf ülkelerden yardım beklediklerini söyledi.
Daha sonra 4 ülke arasında işbirliği anlaşması ile TAPI projesinin hayata geçirilmesi için çerçeve anlaşması imzalandı. Ancak anlaşmanın içeriği konusunda bilgi verilmedi. Görüşmede projenin inşaatına ne zaman başlanacağı ve fiyatı konusunda da bilgi verilmedi.
Türkmen doğalgazını Hindistan'a kadar ulaştıracak olan TAPI projesinin 1735 km uzunlukta olacağı ve yıllık 33 milyar metreküp kapasiteli olacağı öngörülüyor. Günlük 90 milyon metre küp taşıması planlanan hattan günlük Afganistan 20 milyon metreküp, Pakistan 35 milyon, Hindistan da 35 milyon metreküp doğalgaz alacak. Asya Kalkınma Bankası tarafından finanse edilecek projenin maliyetinin ise 7 milyar doları bulması bekleniyor.
16 yıldır gündemde olan ve ABD'nin de farklı platformlarda desteklediği proje, Afganistan başta olmak üzere bölge ülkelerinde çatışma ve istikrar sorunu dolaysıyla hep sürüncemede kaldı. Afganistan Maden Bakanı Vahidullah Şahrani eylül ayında yaptığı açıklamada, özellikle 735 km'si Afganistan sınırları içerinde geçecek olan ve Taliban güçlerinin de egemen olduğu bölgede geçmesi planlanan hattın güvenliğini, bölgedeki yerel güçlerin sağlayacağını kaydetmişti.
Dünya'nın en büyük 4. doğalgaz rezervine sahip Türkmenistan'ın son açıklanan rakamlara göre, 24.6 trilyon doğalgaz rezervi bulunuyor. Doğalgazının en büyük müşterisi Rusya'ya bağımlılıktan kurtulmak isteyen Türkmenistan, bu alandaki yatırımlarına ise devam ediyor. 2008 yılında Rusya'ya 50 milyar metreküpün üzerinde doğalgaz ihraç eden Türkmenistan, yaşanan global kriz sonrası bu sene sadece 10 milyar metreküp dolayında doğalgaz satabilecek. Özellikle Nisan 2009'da Rusya'ya giden Merkez-II doğalgaz hattında meydana gelen patlama sonrası gerginleşen enerji ilişkisinden sonra arayışlarını arttıran Türkmenistan, geçen sene aralıkta 7 bin km'lik ve 2015 yılına kadar 40 milyar metreküp doğalgazı Çin'e ulaştıracak Türkmenistan-Özbekistan-Kazakistan-Çin boru hattının açılışını gerçekleştirdi.
Ocak 2010'da ise İran'a olan yılda 8 milyar metreküp doğalgaz ihracatını 20 milyara kadar ulaştıracak Devletabad-Hangeran doğalgaz boru hattının açılışını yaptı. Öte yandan, Türkmen lider Berdimuhamedov, Türkmen gazını Türkiye üzerinden Avrupa'ya ulaştıracak Nabucco Boru hattı projesinde de gaz tedarik edebileceklerini son dönemde çeşitli platformlarda dile getirdi.
Geçen sene Güney Yolöten doğalgaz yatağında Çin'in CNPC, Arap Gulf Oil and Gas ve Petrofac, son olarak da Güney Kore'nin Hyundai ve LG Konsorsiyumu ile 9.7 milyar dolarlık doğalgaz üretim ve sondaj tesisleri yatırım anlaşması imzalayan Türkmenistan, doğalgaz üretimini 2030 yılına kadar ise senede 250 milyar metre küpe ulaştırmayı hedefliyor.
