Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğünce yapılan sondaj çalışmaları sonucunda, Konya-Ereğli ve Niğde-Bor havzasında, 8 milyar ton petrollü şeyl (petrol türetebilen kaya) potansiyel kaynak rezervi tespit edildi.

Isıtıldığında petrol ve doğal gaz üretilebilen söz konusu kayalardan 2,6 milyar varil ile 8,3 milyar varil arasında petrol çıkarılabileceği hesaplanıyor.
Buna göre, bölgedeki petrolün potansiyel değerinin 218 milyar dolar ile 687 milyar dolar arasında olabileceği belirtiliyor.

MTA'nın Doğal Kaynaklar ve Ekonomi Bülteni'nden derlenen bilgilere göre, enerji krizi dönemlerinde doğal ham petrolün yerine geçebilecek alternatif enerji kaynaklarından birisi de petrollü şeyllerden üretilen şeyl petrolü.

Dünyada yakın zamanda yaşanması muhtemel petrol krizi nedeniyle şeyl petrollerinin, hidrojen ve yenilenebilir enerji kaynaklarına geçişte köprü olacağı belirtiliyor.

Dünyanın en büyük petrollü şeyl yatakları ABD'de (Wyoming) bulunuyor.

Tüm dünya rezervinin 3'te 2'sine sahip ABD'de, 1 ton petrollü şeyl kayasından 60 litre petrol elde edilebileceği ifade ediliyor.

Türkiye'de MTA'nın kurulmasıyla 1935 yılında başlayan petrollü şeyl araştırmaları kapsamında Beypazarı (Ankara), Seyitömer (Kütahya), Hatıldağ, Himmetoğlu, Mengen (Bolu), Ulukışla (Niğde), Bahçecik (Kocaeli), Burhaniye (Balıkesir), Beydili (Ankara), Dodurga (Çorum), Çeltek (Amasya) sahalarında bugüne kadar 1,64 milyar ton petrollü şeyl rezervi belirlendi.

MTA son olarak Orta Anadolu Endüstriyel Hammadde Arama Projesi çerçevesinde Ereğli-Bor havzasında 2006 yılında başlattığı çalışmaların meyvelerini almaya başladı.

Proje kapsamında yürütülen uzaktan algılama, jeolojik ve jeofizik etüt çalışmalarından elde edilen verilerin değerlendirilmesi sonucunda havzada araştırma amaçlı açılan toplam 15 adet sondajdan 10 tanesinde sıvı petrol izleri ve petrollü şeyller tespit edildi.

İlk olarak 2007 yılında Niğde-Bor-Badak Köyü kuzeyinde açılan 1168 metre derinliğindeki araştırma kuyusunda, 1035-1168 metreleri arasında sıvı petrol bulgusuna rastlandı.

2008 yılında Konya-Ereğli-Yeniköy ve Acıkuyu köyü çevresinde açılan sekiz kuyuda da sıvı petrol ve petrollü şeyl bulundu.

Söz konusu havzada açılan diğer sondajlarda da ortalama 40 metre kalınlığında petrol türeten kayalar tespit edildi.

KAYALAR PETROL ÜRETİYOR

Ereğli-Bor havzasında gerçekleştirilen sondajlardan elde edilen veriler doğrultusunda petrollü şeyllerin petrol türettiği de gözlendi.

Yapılan analizler sonucunda bölgede 8 milyar ton petrollü şeyl potansiyel kaynak rezervi tespit belirlendi.

Petrol türeten kayaların ne kadar verimli olduğu ile ilgili çalışmalara başlanırken Ereğli-Bor havzasının ABD-Wyoming havzasına çok benzer özellikler taşıdığı belirlendi.

Yapılan hesaplamalara göre, söz konusu bölgeden 2 milyar 645 milyon 499 bin 318 ile 8 milyar 334 milyon 643 bin 713 varil arasında petrol elde edilebilecek.

Bunun parasal değeri ise 218 milyar 121 milyon 419 bin dolar ile 687 milyar 191 milyon 374 bin dolar arasında değişiyor.

Uzmanlar, Ereğli-Bor havzasındaki bu yeni bulguların netleştirilmesi ile petrollü şeyl rezervinin ve üretilebilir şeyl petrolü miktarının tam olarak belirlenmesinin, ülke için acil araştırılması gereken bir konu olduğunu belirtiyor.

Bu arada, önceki yıllarda 40 dolar/varili bulan şeyl petrolünün üretim maliyetinin bugün, 20-25 dolar/varil seviyesine kadar düştüğü, petrol fiyatları yükseldikçe şeyl petrolünün öneminin de arttığı kaydediliyor.

ACİL OLARAK ÇALIŞMALARA BAŞLANMALI

Bugün dünyada petrollü şeyller üzerinde şeyl petrolü üreten bir çok ülke bulunuyor. Bu arada, MTA'nın Doğal Kaynaklar ve Ekonomi Bülteni'nde söz konusu rezerve ilişkin şu önerilerde bulunuldu:

''Ülkemizin petrol ve doğalgaz ihtiyacının büyük bir bölümü ithalat yapılarak karşılanmakta, bunun için önemli miktarda döviz harcanmaktadır.

Petrol ve doğalgaz arama ve üretim çalışmalarının hızla devam ettiği ülkemizde petrol ve doğalgaz krizi henüz çözülmüş değildir.

Ereğli-Bor havzasındaki petrollü şeyllerin kimyasal, mineralojik-petrografik ve teknolojik özellikleri ile beraber, şeyl petrolü doğalgaz verimliliğinin ve şeyl petrolü-doğalgaz üretilebilecek seviyelerin belirlenmesi gerekmektedir.

Havzada, MTA-TPAO ortak çalışma projesi oluşturarak, MTA Genel Müdürlüğü arazide jeolojik etüt ve sondaj programını yürütürken, TPAO da laboratuvar analizlerini gerçekleştirebilir.

Petrollü şeyllerden yerinde retortlama yöntemi ile şeyl petrolü üretmek için ön araştırma niteliğindeki çalışmaların bütünü MTA-TPAO imkanları ile yürütülebilir.

Havzadaki petrollü şeyler arasında bulunan çözünebilir kimyasal tuzların (halit, globerit, tenardit) çözelti madenciliği ile üretilmesi sonucu yeraltında oluşacak boşluklarda petrollü şeyller yerinde ısıtılarak petrol üretimi çok daha kolay ve düşük maliyetle gerçekleşebilecektir.

Madencilik faaliyeti olmadan gerçekleştirilecek olan işlemlerde çevre kirliliği de problem oluşturmayacaktır.

Bu sebeplerle, Ereğli-Bor havzasında ülkemizdeki özel ya da kamu kuruluşlarının sıvı petrol araştırma ve petrollü şeyl kayaçlarından yerinde retortlama yöntemiyle şeyl petrolü üretmek amacıyla ön araştırma projeleri oluşturarak çalışmalara acil olarak başlaması önerilmektedir.''

ŞEYL NEDİR?

Şeyl, dünyanın birçok noktasında bulunan, ısıtıldığında yapay petrol ve gaz üretilebilen organik malzeme yönünden zengin tortulu kayalar.

Şeyllerin kalitesi, tonda litre olarak çıkarılan petrol miktarıyla hesaplanıyor. Petrol miktarı şeyllerde ton başına; ortalama 38 litre.

Şeyl'in doğal gaz kaynağı olarak kullanımı 10 yıl öncesine kadar çok kısıtlıydı, fakat ABD şirketleri kayayı kırmak için yeni teknikler geliştirdi ve yatay olarak sondajlara başladı.

Türkiye'nin petrollü şeyl rezervi, Ereğli-Bor havzasının keşfedilmesiyle birlikte 1,64 milyar tondan 9,64 milyar tona ulaştı. Buna göre Türkiye ile dünyadaki önemli petrollü şeyli rezervine sahip ülkeler şöyle:

. Şeyl Rezervi
Ülke (Milyar Ton)
---- ------------
ABD 213,00
AVUSTRALYA 67,00
ÜRDÜN 60,00
İSRAİL 15,36
FAS 12,30
TÜRKİYE 9,64
BREZİLYA 9,60
UKRAYNA 8,80
ESTONYA 1,50