HER SAAT BAÅžI EZAN OKUYOR
Dünyayı şaşırtan Osmanlı robotu
Sultan 2. Abdülhamid’in Japonya’ya 1889 yılında robot hediye ettiÄŸi ortaya çıktı.
Ä°nsan ÅŸeklinde tasarlanan ve ismi ‘Alamet’ olan robotun özelliÄŸi ise sema edip yarım metre yürüyebilmesi ve her saat başı ezan okuyabilmesi...
Osmanlı’nın son dönemine damgasını vuran Sultan 2. Abdülhamid Han’ın, günümüzde teknolojiye öncülük eden Japonya’ya 1889'da robot hediye ettiÄŸi anlaşıldı. Ä°nsan ÅŸeklinde tasarlanan ve ismi ‘Alamet’ olan robotun özelliÄŸinde ise yok yok. AraÅŸtırmacı-Yazar Oktan KeleÅŸ’in arÅŸivinde yer alan Alamet’in orijinal fotoÄŸrafları Yıldız Sarayı yangınında zarar görmüş. Ancak fotoÄŸrafın kalan parçaları bile 120 yıl sonra ilk kez gündeme gelen bu ilginç olayı anlatmaya yetecek cinsten.
GONG YERÄ°NE EZAN SESÄ°
Sultan Abdülhamid’in çaÄŸdaşı olan Japon Ä°mparatoru Meji’nin yeÄŸeni Prens Komatsu’nun, gemiyle Ä°stanbul’a geliÅŸi ve Sultan’a çeÅŸitli hediyeler getirmesiyle baÅŸlıyor bu ilginç tarihi olay. Sarayda ağırlanan prensin ardından 1889’da Ä°stanbul’a özel elçiler gönderen Japon Ä°mparatoru, Sultan Abdülhamid’e Japonya'nın en büyük alameti olan, Büyük Krizantem NiÅŸanı’nın da içinde bulunduÄŸu çeÅŸitli hediyelerle beraber bir mektup yollar. Japon Ä°mparatoru mektubunda Abdülhamid Han'dan, Ä°slâm dini, ilim ve teknolojik geliÅŸmeler, vakıflar, hayır kurumları gibi konularda Japonca veya Fransızca bilgiler gönderilmesini rica eder.
Abdülhamid Han, saat mekaniğini çok iyi bilen ve aynı zamanda Yeni Kapı Mevlihânesi saat sanatkârı Musa Dede'den daha önce hiç yapılmamış, eşi benzeri olmayan, teknolojik bir saat yapmasını ister. Derviş Dede bir fikir ortaya atar ve "Bu saat Semâzen şeklinde olsun. Her saat başı kollarını açıp semâ etsin ve gong çalsın" der. Sultan Abdülhamid Han projeyi inceledikten sonra, gong yerine robotun her saat başı ezan okumasını ister. Oktan Keleş, robotun yapımından kısa bir süre önce icat edilen gramafon sayesinde ses kaydı alınabildiğini söyledi.
ALAMET ARADA KAYNADI
ErtuÄŸrul Firkateyni’yle Japonya’ya gönderilen Alamet’in ÅŸimdiye kadar duyulmamasının belgelerdeki eÅŸanlamlı ifadelerden kaynaklandığını belirten KeleÅŸ, “Tarihi kayıtlarda ‘Osmanlı niÅŸanları, hediyelerle beraber Japon Ä°mparatoru'na takdim edilmiÅŸtir" ÅŸeklinde geçiyor. Osmanlıca niÅŸan kelimesiyle ve robotun ismi olan ‘AlametÃ* kelimesinin eÅŸ anlamı olduÄŸu için robot olan Alamet adeta araya kaynamış" diyor.
Sultan Abdülhamid Han asrın teknoloji harikası bu eseri, Ertuğrul Firkateyni vasıtasıyla yazılmış özel bir mektup, hediyeler ve nişanlar ile beraber Japon İmparatoru'na göndermişti. Firkateyn dönüş yolunda 450 mürettebatıyla birlikte batmıştı.
120 YIL ÖNCEKİ BULUŞ
KeleÅŸ yapılan robotun özelliklerini ÅŸu ÅŸekilde sıraladı: “Semâzen ÅŸeklinde, normal bir insan boyuna yakın, saatli bir robot. Kaideye oturtulmuÅŸ gövdesi; saat başı semâ ediyor, bu esnada kollarını açıyor, gümüş levhalardan yapılmış etekleri açılıyor ve aynı anda ezan okuyor. Tüm bunları yaparken yarım metre yürüyor, hem dönüyor ve ezan bitince de tekrar yarım metre geri giderek yerine dönüyor; kollarını ve eteklerini indiriyor. Robotun tamamı gümüş ve altın kaplamadan yapılmıştı. Robotun arka kısmında kurma yeri mevcuttu ve yedi günde bir kuruluyordu."
